Tímarit Máls og menningar - 01.12.2017, Qupperneq 64

64 TMM 2017 · 4
Aðalsteinn Eyþórsson og Bergljót Soffía Kristjánsdóttir
„aldrei stúlkur upp í vind
/ óðar slengja línum
Um kvæðið Sprundahrós
I
Þyrí vitur þótti snót
þekkti meining drauma
kunni Dana- kallast bót
kólguljósa nauma
Dýrtíð stoða mátti mót
meir en herlig plóma.
Þannig hljóðar brot úr kvæðinu Sprundahrós. Við rákumst á nafn þess í
Íslenskum fornkvæðum Jóns Helgasonar fyrir 20 árum eða svo. Við vorum
í Kaupmannahöfn á þeim tíma en höfðum samband við Sjöfn Kristjáns-
dóttur á handritadeild Landsbókasafnsins sem var svo væn að senda okkur
bráðabirgðamyndir af handritinu. Í framhaldinu skrifuðu Aðalsteinn og
Jonna Louis-Jensen kvæðið upp og við sammæltumst um að gefa það út í
Opusculu og skrifa um það. Úr því varð þó ekki, meðal annars af því að hluti
af textanum hvarf í kjölinn á bókinni sem kvæðið er varðveitt í, svokallaðri
Hvarfsbók, (ÍB 815 og 816 8vo) og sýnt var að leysa þyrfti hana úr bandinu
til að unnt væri að lesa allan textann. Löngu seinna sá Örn Hrafnkelsson til
þess að svo var gert. Aðalsteinn skrifaði textann upp eftir nýjum myndum og
við styðjumst við þá uppskrift hans.1 Við ætlum hér að setja kvæðið í sögu-
legt samhengi, stikla á ýmsum einkennum þess og taka jafnframt dæmi af
nokkrum vísum. Loks höldum við því fram að Sprundahrós sé angi af langri
órofahefð sem enn lifi góðu lífi hérlendis.
II
Hvarfsbók er kvæðahandrit í tveimur bindum ársett 1890 og tekið saman af
Svarfdælingnum Þorsteini Þorkelssyni sem kenndur var við Syðra-Hvarf og
þekktur bæði sem sálmaskáld og þjóðfræðasafnari (Páll Eggert Ólason 1952:
235). Í handritinu eru kvæði af ýmsu tagi, skrifuð með mörgum höndum sem