Hugur - 01.01.2018, Page 98

98 Jón Ásgeir Kalmansson
á okkur með, er þá ef til vill sú að kalda rökvísi þurfi til að leggja mat á gildi
og þýðingu órökrænna tilfinninga okkar. Ekki er ólíklegt að þetta viðhorf skýri
áherslur heimspekinga á borð við Gutmann og Singer á röksemdafærslur í bók
Coetzees og hve litla athygli þeir veita hinum ýmsu örðugleikum veruleikans sem
hún lýsir. En eins og áður sagði hefur þessi nálgun sinn fórnarkostnað í för með
sér. Stephen Mulhall víkur að þessu atriði í bók sinni The Wounded Animal:
Með því að setja fyrirlestra Coetzees í samhengi við röksemdafærslur
um siðferðileg málefni fjarlægja þessir heimspekingar sjálfa sig og okkur
frá hinum ýmsu og innbyrðis tengdu örðugleikum veruleikans sem skrif
Coetzees reyna að setja á svið. Þeir fjarlægjast því einnig þann sérstaka
skilning á hinu mannlega dýri (sem getur verið ofsótt og sært af því sem
er, þjáðst af sársaukafullum vanmætti til að skilja eitthvað sem er engu
að síður óneitanlega fyrir hendi) sem af örðugleikum veruleikans leiðir.
Þetta gera þeir í þágu allt annars konar skilnings (á mönnum sem séu
í eðli sínu skynsöm dýr, á öðrum dýrum sem séu algerlega aðskilin frá
mönnum, og á veruleikanum í heild sinni sem sé í grundvallaratriðum
skiljanlegur, í krafti sérstakrar víddar eða hliðar á skynseminni sem sé
sérkennandi fyrir manninn) sem þeir geta ekki einu sinni gengist við
að sé tiltekinn skilningur sem kunni að eiga sér skynsamlega og öfluga
keppinauta.35
Er eitthvað við heimspekilega rannsókn sem gerir slíka fjarlægingu frá sær-
anleika og vanmætti manneskjunnar andspænis veruleikanum óhjákvæmilega?
Svarið hlýtur að vera neitandi, enda sýnir undangengin umræða að til eru rit-
höfundar og heimspekingar sem hvetja okkur til að hugsa af næmni um það sem
hrærir hjarta manneskjunnar með þessum hætti. Það veltur allt á afstöðu viðkom-
andi. Aðalatriðið er það hvort hugsuðurinn er reiðubúinn að kannast við og gefa
gaum þessari vídd reynslunnar, eða hvort hann hneigist í ríkum mæli til að loka
augunum fyrir henni, til dæmis vegna þess að hugmyndir hans um skynsemiseðli
mannsins og skiljanleika veruleikans leyfa ekki annað.
Heimspekileg gagnrýni á dýrasiðfræði
Í þessum kafla vil ég skoða nánar gagnrýni Coru Diamond á siðfræðilega um-
fjöllun ýmissa heimspekinga um dýr, gagnrýni sem hefur þýðingu fyrir hugsun
okkar um líf mann-skepnunnar ekki síður en líf annarra skepna. Diamond bendir
á að tilhneiging heimspekinga til að líta svo á að siðferðileg staða fyrirbæra ráðist
fyrst og fremst af eiginleikum þeirra leiði til þeirrar niðurstöðu að mennskan hafi
enga siðferðilega þýðingu sem slík. Það sem gefur lífi okkar siðferðilegt gildi, frá
þessu heimspekilega sjónarmiði, er ekki það að við erum mennskar verur, fædd af
mennskum foreldrum, og deilum mennsku hlutskipti, heldur eitthvað sértækara;
35 Mulhall 2009: 72–73.
Hugur 2018meðoverride.indd 98 24-Jul-18 12:21:26