Hugur - 01.01.2018, Page 118

118 Sigurður Kristinsson
sem þær njóta.20 Hér má einnig hafa til hliðsjónar siðferðilegar kröfur til íþrótta
þar sem sanngirni og heiðarleiki eru m.a. talin nógu mikilvæg til að útheimta
kostnaðarsamt eftirlit með lyfjanotkun. Þótt hver starfsgrein eða íþrótt hafi sín
innri markmið og rökvísi, er fráleitt að álykta að almenn siðferðisgildi komi þeim
þar með ekki við. Þessi rök benda til þess að afar hæpið sé að líta á stjórnmál sem
einbera valdabaráttu. Þau benda einnig til þess að þótt litið yrði á stjórnmál sem
starfsgrein væri engin sérstök hætta á að þar með yrði að kasta fyrir róða öllum
hugmyndum um siðferði í stjórnmálum og ábyrgan samfélagslegan tilgang þeirra.
Er þá rétt að líta svo á að stjórnmál séu starfsgrein sem lúti starfsgreinasiðferði
rétt eins og blaðamennska, lögmennska og lögreglustörf ? Hér þarf að fara var-
lega. Stjórnmál í lýðræðisríki geta aldrei orðið fag í þeim skilningi að krafist sé
fagmenntunar og sérþekkingar á afmörkuðu sviði, því að þá gætu þau ekki þjónað
því sérstaka hlutverki að leiða fram eitthvað sem kalla má almannavilja með lýð-
ræðislegt umboð. Hins vegar eru með starfsgreinum og stjórnmálum í fulltrúa-
lýðræði ákveðin líkindi sem snerta einmitt ástæður siðferðilegrar ábyrgðar beggja.
Almenningur treystir bæði stjórnmálamönnum og fagfólki fyrir ákvörðunarvaldi
og leiðsögn sem varðar mikilvæg hagsmunamál. Þetta er gert í trausti verka-
skiptingar þar sem úrlausnarefnin eru mörg og enginn borgari hefur tök á því
að setja sig sjálfur inn í öll þau ákvörðunarefni sem varða hans eða hennar eigin
hag. Siðareglur starfsstétta eiga að stuðla að því að þær misnoti ekki þetta traust
með óvönduðum vinnubrögðum, sérdrægni, mismunun, eða hvers kyns óréttvísi.
Svipuð rök eiga við í tilviki stjórnmálanna; kjörnir fulltrúar verðskulda ekki traust
nema þeir sýni af sér heiðarleika og vönduð vinnubrögð. Þótt stjórnmál séu ekki
starfsgrein í hefðbundnum skilningi, þá lúta þau engu að síður mikilvægu vinnu-
siðferði.
Einangrun og sjónarspil stjórnmálanna
Þó svo að hér hafi verið færð rök gegn því að tengja saman viðhorfin um stjórnmál
sem starfsvettvang og einbera valdabaráttu, þá taldi Páll greinilega að þau væru í
reynd samtvinnuð í ríkjandi hugarfari. „Íslenskur almenningur er alvarlega leiður
og vonsvikinn yfir gangi mála á vettvangi stjórnmálanna,“ sagði Páll og bætti við
að höfuðvandinn stafaði af
… þeim leikreglum sem hafa brennt sig inn í hugsun manna og umræðu
um stjórnmál [og] byggjast á því að svið stjórnmála sé lokaður heim-
ur öllum þorra almennings. […] Forsenda leikreglnanna er einangrun
stjórnmálanna frá öðrum starfssviðum: sú hugmynd að þau séu ákveðið
starfssvið sem þau í sjálfu sér eru ekki.21
Þarna er það þó ekki einungis hugmyndin um að stjórnmál séu starfssvið sem
20 Sjá Sigurður Kristinsson 2013 og 1993.
21 Páll Skúlason 1987: 370–371.
Hugur 2018meðoverride.indd 118 24-Jul-18 12:21:27