Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2022, Qupperneq 100

DÓSAFRÍðA, FLAnDRARI OG HRjÁð DÓTTIR
99
tunnurottu og líður að eigin sögn fyrir það í einkalífinu að eiga systur eins
og hana; því dósastarfið er jú „[ó]lekkert. Gasalegt til afspurnar.“ (38) Bæði
hann og móðir þeirra hafa þess vegna harðbannað henni „að fara í tunnur í
miðbænum, nálægt bústöðum“ (55) þeirra. Fram kemur að móðir Systu gefi
henni strætókort í jólagjöf með þeim orðum að hún geti til dæmis nýtt það
til að skoða útsýnið í Breiðholti. jólagjöfina má túlka sem aðferð móður-
innar til að losna við Systu úr miðbænum eða úr hennar nánasta umhverfi.
Afstaða fjölskyldumeðlima Systu – og óþægilegt augnaráð þeirra í huga
hennar – gerir hana enn meðvitaðri en ella um eigin samfélagsstöðu og
heftir því um leið frelsi hennar til að fara um borgina. Hún sér sig knúna til
að fara huldu höfði þegar hún gægist í tunnur samborgara sinna og ekki þarf
að undra að gamli kirkjugarðurinn sé hennar helsti sælureitur í borginni.
Þar getur hún að „öðru jöfnu [verið] ósýnileg eins og [hún] á að vera með
vagndrösulinn“ (9, skáletrun mín), hvílt sig og spunnið upp sögur um hina
framliðnu sem hún hefur í huganum vingast við.17 Veran í kirkjugarðinum
og hin ímyndaða vinátta undirstrika vel stöðu Systu í tilverunni; hún er ein-
stæðingur sem lifir á jaðrinum.
Í skrifum um flandrarann líkti Walter Benjamin borgarmyndinni við
völundarhús sem flandrarinn flæktist um.18 Það á vel við um borg Systu því
þótt hún sé ratvís er hún að sýnu leyti villt eða föst innan marka Reykjavíkur
og þá ekki síst vegna jaðarstöðu sinnar. Hún kallar ferðir sínar um borgina
„eyðimerkurgöngu“ (10) en úr heimabænum á hún sér engrar undankomu
auðið eins og er dregið fram á írónískan hátt í lýsingu á því hvernig hún fer
á Umferðarmiðstöðina og fylgist með öðru fólki koma og fara með flugrút-
unni á meðan hún sjálf situr sem fastast.19 Í sömu mund og borgin takmarkar
17 Sbr. Steinunn Sigurðardóttir, Systu megin, bls. 9. Lýsingin á Systu í kirkjugarðinum
á sér sumpart hliðstæðu í annarri sögu eftir Steinunni, nánar tiltekið Jójó. Þar segir
frá persónunni Martini sem tekst á við afleiðingar nauðgunar með hjálp ímynd-
unaraflsins. Hann ímyndar sér að Herr Sommer og Frau Luft, látnir einstaklingar,
sem eru grafin hlið við hlið og voru einhleyp í jarðlífinu séu orðin hjón í eftir-
lífinu. Í hugarheimi hans taka „hjónin“ hann að sér, trúa honum þegar hann segir
frá ofbeldinu og veita honum þá umhyggju sem hann þarfnast. Sjá nánar Steinunn
Sigurðardóttir, Jójó, Reykjavík: Bjartur, 2011, bls. 96 og umfjöllun Guðrúnar Stein-
þórsdóttur, „Frá Hugástum til Systu megin“, Bókmenntavefur, 2021, sótt 3. ágúst 2022
af https://bokmenntaborgin.is/bokmenntavefur/hofundar/steinunn-sigurdardottir.
18 Walter Benjamin, Charles Baudelaire. A lyric poet in the era of high capitalism, þýðandi
Harry Zohn, London og new York: Verso, 1997, bls. 54.
19 Þess má geta að Steinunn nýtir markvisst húmor og íróníu í leiksögunni til að vega
upp á móti alvarleika hennar eins og hún hefur gjarnan gert í fyrri verkum, til dæmis
í Síðasta orðinu (1990), Hugástum (1999), Sólskinshesti (2005) og Jójó (2011).