Úrval - 01.12.1954, Blaðsíða 15

MANNABÚRIN
13
lagi, sem byggir tilveru sína á
virðingu fyrir manninum,“ rit-
aði þessi höfundur, „ætti jafn-
vel sál hins forhertasta glæpa-
manns að vera vernduð með ha-
beas animam — hinum heilögu
réttindum til friðhelgi gagnvart
sérhverjum dómara, sérhverjum
fangaverði. . . Eins og fangelsi
tíðkast í dag eru þau gersneidd
yfirbótar-eiginleikum, af því að
fanginn venst þeim og rotnar í
þeim. En fangelsi, sem breytt
hefði verið í yfirbótaraðsetur,
sálnhæli, er fyrirbrigði sem öll-
um spillir: þeim sem stjórna
því, þeim sem luktir eru inni í
því, og þeim sem trúa á nyt-
semd þess.“
Það er ekki hægt að einskorða
vandamálið, sem mætir nútíma-
manninum í líki hins frumstæða
skilnings á hegningunni, í tákni
fangelsisins, við líkamlega þján-
ingu eina saman — svo sem
skort á lofti og ljósi, óþrifnað,
vonda fæðu og hörku varðanna.
Vissulega er mikils um vert, að
reynt sé að breyta þessu; en
kjarni málsins er annars staðar.
Job, sitjandi á öskuhaugnum,
sleginn þúsundum kauna og
margháttuðu taöli, tapar engu
af hinum mannlega virðuleika
sínum, né heldur neinu af hinu
innsta eðli frelsisins. En brif-
legustu fangelsin, vísindalega
skipulögð og mannúðleg að út-
liti, gera persónuleika fangans
óbætanlegan miska eftir nokk-
urn tíma, því að fangelsið lýst-
ur manninn í djúpum sálar hans,
skerðir tímavitund hans. Með-
vitund um tíma og tilveru eru
tvö hugtök sama veruleika: hins
lifandi og streymandi veruleika
milli einstaklingsins og um-
heimsins innan eilífðarinnar.
Eftir nokkra mánuði eða ár
glatar fanginn tímaskynjun
sinni í slíkum mæli, að veru-
leiki eigin tilveru hans flöktir
og slokknar.
Hann lifir í víddalausum
heimi, án framtíðar, án ástríðna
og þar með án nokkurs mann-
eðlis.
Annar ítalskur menntamaður
hefur reynt að lýsa rás þess,
sem hann nefnir ,,bið fangans“.
Hann segir: „Eftir nokkur ár
orkar allt á meðvitund fangans
þannig, að honum finnst, að
fangelsisvistin muni aldrei taka
enda. Frá þeirri stundu er fang-
elsunin fangelsun upp á lífið.
I bók Kafka: Myndbreyting-
ar, gefur söguhetjan Gregory
upp alla von, þegar hann upp-
götvar, að í hvert skipti sem
hann reynir að rísa upp,
þrýstir ókunnur kraftur hon-
um niður. Hann veit, að á þess-
ari stundu hefur hann glatað
hinum mannlegu víddum, ör-
væntir og deyr. Svipaðar breyt-
ingar eiga sér stað í persónu-
leika fangans, þegar stundir
líða: tíminn leysist upp og dauð-
inn, sem ríkir yfir dögum hans,
virðist óendanlegur og tak-
markalaus.“
Höfundurinn klykkir út með
því, að ekkert geti réttlætt þess