Úrval - 01.12.1954, Blaðsíða 74

72
ÚRVAL
skrifar. Vitaskuld getur hann
gripið til einhvers konar gerviúr-
i’æða til þess að höndla eitthvað
af því, sem hann álítur að falli
í kram almennings. En þau
munu vissulega ekki leyna sér
í bókinni. Enginn höfundur
getur dulizt að baki bók sinni.
Og fólki, sem þráir að fyrirfinna
gagnheiðarleika og ábyrgðar-
kennd í bókum, mundi geðj-
ast iíla að svoleiðis höfundi. Ef
til vill mundi það lesa hann, en
það mundi ekki fylla lesenda-
hóp hans. Sérhver höfundur á
lesendur, tilfallandi lesendur,
sem eru ekki í hans lesendahópi
og munu aldrei verða það: rétt
eins og við notum stundum nið-
ursoðna mjólk, þegar við getum
ekki fengið nýmjólk.
É-g held, að höfundar leyni-
lögreglusagna séu einu höfund-
arnir, sem eignast lesendur og
græða. peninga með því að skrifa
eins og um einbera kaupsýslu
væri að ræða. Leynilöreglusög-
ur eru ekkert annað en gesta-
þrautir. Morð er ævinlega mikið
alVörumál, ef það hendir í heimi
ramverulegs fólks, og það jafn-
vel í bók. Höfundur leynilög-
reglusögu getur því ekki, allt
frá byrjun, trúað á persónur
sínar; hinn myrti, rétt eins og
morðinginn, er einungis peð á
taflborði höfundarins. Hann
vill ekki vekja samúð lesend-
anna; hann verður bókstaflega
að forðast samúð. En skáldsögu.
höfundur hlýtur að vekja sam-
úð — engu skiptir, þó að hann
riti ádeilu, lesendinn verður að
kenna persónur hans.
Hversvegna mistekst ungum
höfundi að afla sér lesenda?
Vegna þess eins, að hann er
leiðinlegur. Og honum er dag-
lega bent á, að vísasti vegurinn
til að vera leiðinlegur, sé að rita
hugsjóna-skáldsögu. Rétt er
það, að skáldsaga, eins og all-
ar listgreinir, höfðar til tilfinn-
inga. Hún verður að spretta af
reynslu. Ef hún fjallar beint
um hugsjónir, verða þær hug-
sjónir að vekja tilfinningar.
Vissulega valda margs konar
hugsjónir raunveruleikans mikl-
um tilfinningahita. Pólitískar
hugsjónir orsaka styrjaldir.
Undan rifjum trúarlegra hug-
myndakerfa renna þeir vondu
púkar, sem vísastir eru til að
valda vandræðum í heimi hér,
eins og við vitum öll. En stjórn-
mál og trúarbrögð eru nauðsyn-
leg til að koma einhverju sköpu-
lagi á heiminn. Það er ástæðu-
laust að gleypa í sig stefnu-
skrá eins flokks eins og hún
leggur sig eða alla trúarjátn-
ingu einnar kirkju, en hvort-
tveggja er nauðsynlegt til að
steypa þá kirkju og þann flokk
í ákveðið mót, að öðrum kosti
ættu þau ekki tilverurétt, og það
er okkur til góðs, að bau skuli
vera til, svo að við getum ákveð-
ið okkar eigin afstöðu. Þau efla
skilning og staðfestu í óreiðu
líðandi atburða. Við þörfnumst
þeirra til að marka stefnu okk-
ar eigin lífs. Og rithöfundurinn