Úrval - 01.12.1954, Blaðsíða 30

28
ÚRVAL
Það er skoðun Selyes, að á
þeirri öld hraðans sem nú ríkir,
mæði á okkur alltof mikil og
margvísleg áreynsla. Við unn-
um okkur aldrei næðis og er-
um sífellt með áhyggjur. Kaup-
sýslumaðurinn er önnum kaf-
inn á skrifstofunni allan daginn,
en áhyggjur og bollaleggingar
halda fyrir honum vöku á nótt-
unni. Allir sem gegna ábyrgð-
arstöðum eru undir sömu sök
seldir.
Kirtlarnir reyna að aðlaga
líkamann þessari stöðugu á-
reynslu. Þeir auka vakarennsl-
ið til þess að halda líkamanum
gangandi. Það tekst, í lengri og
skemmri tíma, en að lokum
brestur þetta varnarkerfi. Slag-
æðarnar kalka, blóðþrýstingur
hækkar og gigt eða hjartasjúk-
dómar koma til sögunnar. Að
áliti Selyes eru þessir sjúk-
dómar og margir fleiri að ein-
hverju leyti afleiðing áreynslu.
,,Hin áþreifanlega orsök veik-
inda,“ segir Selye, „er oft
sýklasýking, eitrun, taugaof-
þreyta eða bara elli. En raun-
verulega virðist svo sem rösk-
un á aðlögunarkerfi líkamans
sé oftast hin endanlega dauða-
orsök.“Rannsóknir hans á þessu
vakakerfi, framkvæmdar með
víðtækum dýratilraunum, voru
grundvöllurinn að hinum mikil-
vægu uppgötvunum hans.
Hans Selye er Austurríkis-
maður að uppruna og á hann
til lækna að telja í fjóra ætt-
liði. Hann hlaut læknamenntun
sína og doktorsgráðu við þýzka
háskólann í Prag. Seinna fékk
hann styrk frá Rockefeller-
stofnuninni og lagði stund á
framhaldsnám við John Hop-
kins háskólann í Baltimore og
McGill háskólann í Montreal í
Kanada. Síðan 1945 hefur hann
veitt forstöðu stofnun í tilrauna-
læknisfræði og skurðlækningum
við háskóla Montrealborgar.
Frumleg viðhorf til læknavís-
indanna komu þegar í Ijós hjá
Selye á námsárunum í Prag.
Hinir þýzku prófessorar töluðu
um sérstaka, greinda sjúk-
dóma, sem ættu sér sérstakar,
greindar orsakir, svo sem
lungnabólgu og sýkil þann sem
veldur henni. ,,En hvað um
ógreinda sjúkdóma ?“ spurði
Selye. „Hvað um almenna,
óskýrða lasleikatilfinningu?“
Prófessorarnir tóku þessar
stúdentagrillur ekki alvarlega.
En Selye hélt uppteknum hætti.
Næstum allir sjúkdómar hafa
viss sameiginleg einkenni: and-
litsfölva, lystarleysi og megr-
un til dæmis. „Býr ekki eitthvað
sérstakt á bak við þessi sam-
eiginlegu einkenni?“ spurði
Selye. Prófessorarnir ypptu öxl-
um óþolinmóðir og sögðu hon-
um að hætta að hugsa um
þetta.
En Selye gleymdi ekki þess-
um hugmyndum sínum. Árið
1936, þegar hann stundaði nám
við McGill háskólann, voru tveir
kvenkynsvakar þekktir. Selye
hélt að hann væri að finna þann