Úrval - 01.05.1968, Page 121

SITT AF HVERJU UM GAGNSEMI
119
ákveðið lyf sé manni til góðs eða
ills. Þetta er ekki lítill ávinningur
þegar þess er minnst, að flestar
aukaverkanir lyfja hefur ekki tek-
ist að skýra.
GEISLUN
Eins og áður er sagt veldur geisl-
un breytingum og skaða á vefjum
líkamans og getur valdið varanleg-
um skaða á litningum fruma og
skemmdum í fósturvéf sérstaklega.
I hvert skipti sem fólk á frjósem-
isaldri er röntgenmyndað er tek-
in viss áhætta. Muna verður eftir,
að sé slík mynd tekin um með-
göngutímann getur fóstrið orðið
fyrir skaða. Hættan á slíku er talin
mest á fyrstu dögum fósturlífsins.
Vakandi vitund konu um ástand
sitt er því þýðingarmikil, þegar
ákveða skal, hvort taka á röntgen-
mynd eða ekki.
HAGNÝT ÞÝÐING
ERFÐAFRÆÐINNAR
Erfðafræðin er ekki aðeins tæki
til að efla hinar sérstöku slysa-
varnir sem nauðsynlegar eru í sam-
bandi við notkun hættulegra efna
eins og nú hefur verið gert að um-
talsefni. Hún er einnig sá hagnýti
hluti nútíma lækninga, sem fæst
við rannsókn og meðferð sjúkdóma.
Á því sviði er hún ekki einskorðuð
við hina mörgu erfðasjúkdóma, sem
eru þó sérverkefni hennar, heldur
verður erfðafræðinni að ómetan-
legu gagni með þekkingu sem hún
aflar um eðlilega erfðaeiginleika
mannslíkamans. Við skulum víkja
nokkrum orðum að þessari hlið
málsins.
Sú þekking, sem aflað hefur ver-
ið um erfðaeiginleika blóðsins frá
síðustu aldamótum, er sennilega
skýrasta dæmið fyrir flesta um hin
miklu hagnýtu þýðingu erfðarann-
sókna fyrir lækningar og heilsu-
gæzlu.
Um og eftir síðustu aldamót tókst
austurríska lækninum og vísinda-
manninum Karli Landsteiner að
gera grein fyrir aðalblóðflokkunum
hjá mönnum. Með rannsóknum
þessa manns, sem með sanni má
telja einn af velgerðarmönnum
mannkynsins, var lagður grundvöll-
ur að þeirri blóðgjafastarfsemi,
sem er snar þáttur í daglegri lækn-
ingastarfsemi allsstaðar í heiminum
í dag, þar sem menn fá notið góðs
af nútíma læknisfræði.
Karl Landsteiner fékk Nóbels-
verðlaun í læknisfræði 1930 fyrir
rannsóknir sínar á aðalblóðflokk-
um mannsins.
Hann var um sína daga frægastur
og mikilvirkastur þeirra vísinda-
manna, sem fengust við blóðflokka-
rannsóknir. Tveim árum áður en
hann lézt, 1942, fann hann ásamt
samstarfsmanni sínum, Bandaríkja-
manninum Wiener, hið svokallaða
Rh blóðflokkakerfi. Með þeirri
þekkingu sem þá vannst, tókst að
skýra orsakir fyrir vissri tegund
eitrunar hjá nýfæddum börnum.
Hún var alltíð orsök barnadauða
bæði fyrr og síðar eftir fæðingu
og einnig í sumum tilvikum orsök
varanlegs heilsutjóns hjá þeim
börnum, sem lifðu af gulueitrun
þessa.
Þessum kvilla lá til grundvallar
svokallað rhesus blóðósamræmi or-