Úrval - 01.11.1968, Blaðsíða 7

NÁTTÚRVVERND í NÚTÍMA ÞJÓÐFÉLAGI
5
Benedikt Gröndal komst í bréfa-
skipti við hann og er til bréf frá ár-
inu 1889, þar sem hann árnar Grön-
dal heilla í tilefni af nýstofnuðu
Náttúrufræðifélagi fslands, — sem
þótt smávaxið sé enn og auralítið,
hefur komið mörgu góðu til leiðar
og þar á meðal ekki ómerkari hlut,
en að halda úti um áratugi „Nátt-
úrufræðingnum,“ sem fjölmennari
þjóðir mættu vera sæmdar af.
Úr því á annað borð er hér verið
að tína saman í sennilega nokkuð
sundurlausu máli, eina og aðra
fróðleiksmola úr náttúrufræðum
landsmanna og þó einkum þá, sem
náttúruverndinni viðkoma, má geta
þess, að frumkvöðull náttúruvernd-
ar í Danmörku var góðvinur og
ferðafélagi Jónasar skálds Hall-
grímssonar, Japetus Steenstrup.
Hann fékk því til leiðar komið ár-
ið 1844, að verndaðar voru mó-
mýrar í Gentofte, svo að komandi
kynslóðir gætu vísindalega rann-
sakað mómyndunina, og þær gróð-
urleifair, sem mórinn hefði að
geyma. — Ávöxtur þessa brautryðj-
endastarfs var stofnun náttúru-
verndarfélags í Danmörku árið 1911.
En svo sem fyrr hefur verið sagt,
voru Bandaríkjamenn einnig meðal
brautryðj enda um náttúruvernd.
Það var þegar árið 1832, sem fyrsti
þjóðgarður Bandaríkjanna í nánd
við laugarnar í Hot Springs í Ar-
kansas var friðlýstur. Árið 1872 var
Yellowstone Park svo komið á lagg-
irnar. Er sú friðaða landsspilda
hvorki meira né minna en 9000 fer-
kílómetrar að stærð, eða um það
bil ellefti hluti íslands.
Náttúruverndarstefnan tók úr
þessu að ryðja sér til rúms, hvert
landið af öðru lagði inn á þessa
braut. Sem árangur þess má t.d.
nefna, að í þéttbýlum löndum svo
sem Danmörku er 1.2% landsins
friðlýst og í Hollandi eru 60 frið-
lýst svæði. Jafnvel í fátæku landi
eins og Finlandi eru 16 þjóðgarðar.
Náttúruverndarmálum hefur sem
betur fer yfirleitt tekizt að halda
utan stjórnmálaerja og skapa um
þau þjóðarsamhug. Gott dæmi þess
er, að árið 1908 kvaddi Theódór
Roosevelt stjórnmálaleiðtoga úr
báðum flokkum og forystumenn
ýmissa almannasamtaka til fundar
til þess að fá þá til þess að sam-
einast í baráttu, sem gera skyldi
náttúruvernd að þjóöarmarkmiði
B andaríkj amanna.
ÍSLENZK LÖGGJÖF
UM NÁTTÚRUVERND
Hverfum nú aftur að náttúru-
vernd á íslandi og þeirri löggjöf,
sem um hana hefur verið sett. —
Fyrsti vísirinn í þessa átt, er eftir
því, sem séð verður, veiðilöggjöfin
frá því um miðja síðustu öld. Varð-
aði hún aðallega fuglaveiðar og
verndun æðarfuglsins. Þar var þó
fyrst og fremst um beint hagsmuna-
mál að ræða, en náttúruverndar-
sjónarmiðin minna ráðandi. Þá
komu verndarlögin frá 1913 og svo
þokaði málinu fram smám saman.
En það er þó ekki fyrr en árið 1930,
að fyrsti þjóðgarðurinn er stofnað-
ur, en það voru Þingvellir. Var
sú ákvörðun tekin í tilefni Alþing-
ishátíðarinnar. Eftir það er aðeins
farið að greikka sporin. — Árið
1940 er Eldey friðlýst, — Einhver