Úrval - 01.01.1973, Page 120

118
ÍJRVAL
Lasker tvisvar fyrir Blackburne, en
þab var Capablanca, undramaðurinn
frá Kúbu, sem að lokum hrifsaði til sfn
titilinn. En 1935 — þá orðinn 67 ára að
aldri var Lasker enn fær um að hreppa
þriðja sætið á Moskvu—skákmótinu,
og þótti það kraftaverk.
A seinni hluta nitjándu
aldar mátti skipta skákinni
eftir kenningum og stefnum. Af
rómantiska skólanum voru t.d. þeir
Morphy, Chigorin og Marshall, sem
tefldu opið og lögðu allt upp úr flýti við
uppbyggingu stöðunnar. Arftakar
þeirra höfðu dálæti á lokuðum stöðum,
þar sem minnstu stöðuyfirburðir voru
siöan nýttir, eða mistök and-
stæðingsins hagnýtt og staðan þróuð
hægt til vinnings. Eftir strið tóku svo
við framúrstefnumennirnir (Réti), en
þá og hina sigildu fyrirrennara þeirra
greindi aðallega á um afstöðuna til
miðborösins. Atti að leggja það undir
mennina eða dugði að vaida það?
Nýtizkusinnar kenndu hið siðar-
nefnda, og grundvölluðu byrjanir
sinar á þvi, að leyfa andstæðingnum
að leggja undir sig miðborðið, meðan
þeir sjálfir staðsettu mennina til hliðar
og stefndu þeim til miðborösins.
Kenningar um tækni og „teoriu”
spruttu upp úr þessum rökræöum.
En ein var sú, sem samtiminn hefur
engan botn fengið I ennþá, yfirburðir
Rússa i skák. Ekkert annað land hefur
haft á að skipa skákmönnum, sem svo
hafa drottnaö yfir skákinni, sem
Ráðstjórnarrikin. — Og varð þó ekki
séð, að þeirra yfirburðir lægju I
neinum sérstökum aðferðum, sem
væru svo frábrugðnar þeim, er aðrir
skákmeistarar beittu. Þetta virtist
nánast landfræöilegs eðlis.
Skák i Rússlandi á sér auðvitað jafn-
langa sögu og annars staðar. En við
lok átjándu aldar stóðu Rússar langt
að baki Vestur—Evrópumönnum I
skák. Moskva hafði ekki upp á neitt að
bjóða, sem jafna mátti við klúbbana I
Lundúnum eða Paris. En á 19. öld
breiddist skákin út. Að nokkru leyti
vegna veru rússneskra herja I Vestur
— Evrópu, sérstaklega I Paris í lok
Napóleonstyrjaldanna. Rithöfundar
og byltingarsinnar voru ákafir
skákunnendur, eins og Pushkin og
Tolstoy, og Turgenev, sem var tiður
gestur i Café de la Régence. Eða þá
Lenin og Trotsky. Sérstakt tafl var
búið til úr ráuðu og hvitu postullni,
sem tákna átti átökin I borgara-
styrjöldinni, og var Lenin gefið það til
þess að tefla I siðustu veikindum
sinum. En höfundur rússnesku skák-
snilldarinnar á alþjóðlegum mæli-
kvarða var Chigorin (1850—1908),
opinber embættismaður frá Péturs-
borg. Sem skákmaður, skipuleggjandi
og útgefandi bætti hann rússneskri
skák inn á heimskortið. Chigorin
háði sjálfur tvivegis einvigi viö
Steinitz um heimsmeistaratitilinn.
Hann tapaði, en sigraði Steinitz i
öðrum skákmótum, og var hann
álitinn einn sterkasti skákmaður
heims á sinum tima. Á siöasta
alþjóðlega mótinu fyrir heims-
styrjöldina fvrri, en það var haldið I
Mannheim 1914, voru tuttugu og fjórir
þátttakendur frá Rússlandi. Rússar
áttu þá þegar á þvi sama ári tuttugu og
tvo alþjóðlega meistara, meira en
nokkurt annað land gat stært sig af.
í þessu fólst ekkert, sem gefið gat
skýringu á ótrúlegri velgengni
rússneskra skákmanna, bæði á ein-
staklingssviði og svo heildarinnar, á
timanum eftir 1917. Þetta náði há-
punkti 1948, þegar Botvinnik (fæddur
1911) vann heimsmeistaratitilinn, og I
kjölfar hans fylgdu svo aðrir heims-
meistarar eins og Smyslov, Petrosian,