Úrval - 01.11.1974, Blaðsíða 77

STRÍÐ OG FRIÐUR SOLSHENITSINS
75
bending um Vitkevits og bréfin,
sem þeim hafði farið á milli. Þetta
var djarflega gert af hálfu ofurst-
ans, og næsta athöfn hans var jafn-
vel fífldjarfari.
„Höfuðsmaður,“ sagði hann og
gnýr stórskotaliðsorrustunnar rétt
hjá gaf orðujn hans enn meiri al-
vöruþunga. „ÍSg óska þér alls góðs.“
Og hann rétti fram höndina. Sol-
shenitsin kallaði þetta handtak „eitt
mesta merki um hugrekki, sem ég
sá meðan á stríðinu stóð“.
Þannig lagði Solshenitsen af stað,
langa og þreytandi ferð til Moskvu
og aftur til baka, meira en 1300
kílómetra leið yfir mýrlendi og
skóga, sömu leið og hann hafði bar-
ist áfram nærri þumlung fyrir þum-
lurig síðastliðin þrjú ár. Og hann
vissi, að hans biðu ógnir, pyntingar
og jafnvel aftaka fyrir „föðurlands-
svik“ — en nú gætti hans öflugur
varðflokkur.
TÖFRAKASTALINN. Þegar til
Moskvu kom, var Solshenitsin lok-
aður inni í Lubyanka, aðalstöðvum
sovésku leynilögreglunnar, (sem þá
var kölluð NKVD). Þetta var sjö
hæða bygging rétt hjá Kreml og
hún var manna á meðal kölluð
hærta bygging borgarinnar, vegna
bess að „úr kjallaranum má sjá Sí-
beríu“. f gríðarstórri dýflissunni
voru fangarnir, ef til vill hundruð
búsunda, yfirheyrðir. Þetta var
he'.mur út af fyrir sig, land mar-
traða, draugagangs og blóðsuga.
Dag og nótt mátti hevra þar grát
fanganna, ekki aðeins vegna líkam-
legs sársauka pyntinganna, heldur
vegna þess að marsir, sem ekki
einu sinni höfðu gert sig seka um
að hugsa um glæp, gátu ekki trúað
bví, sem fyrir þá hafði komið.
í þessu hörmungahreiðri var
tekið á móti föngunum með alls
konar auðmýkingu, sem átti að vera
til að brjóta niður viljaþrek hinna
nýkomnu. Ein söguhetja Solshenit-
sins —• stoltur maður og dugandi
eir.s og hann sjálfur — er rannsök-
uð af varðmanni, sem. þuklar um
hann allan „eins og hrossakaup-
maður“ með óþvegnum höndum og
grandskoðar meira að segja leynd-
us'u hluta líkama hans til að vera
viss um að e-kkert sé þar falið. Á
eftir kemur yfirheyrsla, skipulögð
af lævíslegri tækni, ásamt stöðug-
utn endurtekningum, með sterkt
Ijós í andlitið um miðja nótt. Þar
voru einnig hlutir eins og „kass-
ínn“, sem föngum var staflað í, þar
til þeim lá við köfnun meðan þeir
biðu eftir yfirheyrslu. Stundum var
sálfræðilegum „fortölum" beitt, þar
sern fanginn var dögum saman
sviptur allri snertingu við raun-
veruleikann — allt, sem hann hafði
bekkt og kynnst í lífinu. Markmið-
ið var játning — „drottning sann-
an'anna". Og hversu saklaust sem
fórnarlambið var, dugðu aðferðir
NKVB næstum alltaf til að fram-
leiða „sannanir" um andsovéskt
samsæri.
Yfirheyrslur yfir Solshenitsin
stóðu í fjóra mánuði, jafnvel þótt
gagnrýni hans á Stalín í bréfunum
til Vitkevits og í minnisblöðum
hans og dagbókum, sem hvort
tve.ggja hafði verið gert upptækt
— gerði það nauðsynjalaust fyrir
yfirheyrsluaðilann að knýja fram
ía1ska játningu. Á þessum tíma