Úrval - 01.11.1974, Page 86

84
ÚRVAL
teknir af lestri handrita hans, leyft
að þau yrðu sýnd nokkrum bók-
menntamönnum í Moskvu. Hann
hafði enn ekki hugsað um útgáfu,
en eftir öll þau ár, sem hann hafði
skrifað með leynd, fann hann hjá
sér hvöt til að prófa verk sín á
„lesendum með þroskaðan bók-
menntaskilning". Dagur í lífi Ivans
Denisovits sannfæroi þessa gagn-
rýnendur um, að Rússland hefði
signast frábæran rilhöfund. Þeir
fundu einnig, að tími var til kom-
inn að slík handrit yrðu gefin út,
og hvöttu rithöfundinn til að leyfa
útgáfu þeirra.
„Mér fannst þá allt of mikil
áhætta að gefa ritverk mín út,“
sagði Solshenitsin síðar. „Það kynni
að ieiða til eyðileggingar, ekki að-
eins á öllum handritum mínum,
heldur á mér, persónulega.“ Eftir
miklar vangaveltur bauð hann þó
virtasta bókmenntatímariti þjóðar-
innar Novi Mir (Nýi heimurinn),
Dag í lífi Ivans Denisovits.
Ritstjórinn Alexander Tvardov-
sky, tók handritin með sér heim
kvöld eitt, og næsta morgun —
eitir svefnlausa nótt — tilkynnti
hann, að útgáfa Dags í lífi Ivans
Denisovits yrði stærsta hlutverk
ævi hans. Hann og meðritstjórar
hans tóku á öllu því, sem þeir áttu
til, í því skyni. Þeir létu nokkra
frægustu rithöfunda Sovétríkjanna
hafa afrit af sögunni og söfnuðu
hástemmdum vitnisburði um þetta
,,bókmenntaafrek“. Afrit af Degi í
lífi Ivans Denisovits fór einnig til
nokkurra valinna manna, sem stóðu
nærri Krúsieff, þar á meðal hans
hægri handar, fyrrverandi blaða-
manninum Vladimir Lebedev. Með-
an Sovétleiðtoginn var í sumarfríi
við Svartahafsströnd, las Lebedev
fyrir hann alla söguna. Sagt er, að
Krúsjeff hafi grátið.
En ekki einu sinni Krúsjeff gat
eirm gefið út tilskipun um að
prenta verkiö. Hann dreifði eintök-
um af því til félaga í forsætisnefnd-
inni og krafðist þess, að allir tækju
afstöðu til sögunnar. Allir, sem við-
urkenndu, að þeir héíðu ekki sam-
úð með dæmigerðum saklausum
rússneskum kotunginum, Ivan Deni-
sovits, áttu það víst að verða stimpl-
aðir óforbetranlegir harðlínu Stal-
ínistar. Þess.i hrossalega aðferð
hreif, og leyft var að gefa út Dag
í iifi Ivans Denisovits.
Aðeins þetta sérstaka samspil
áhættu, sannfæringar, skipulagn-
ingar og vogunar og sú heppilega
tilviljun, að réttur maður skyldi
vera á réttum stað á réttum tíma
— geta skýrt kaldhæðni þess, að
vai'k útlagans Solshenitsins voru
geíin út og lyft til frægðar í sov-
éskum blöðum og með samþykki
ritskoðunarinnar.
Bókin kom fyrst fram í nóvem-
berhefti Novi Mir 1962. í landi, þar
sem stjómmál, gagnrýni og blaða-
mennska liggja undir fargi eiga
bókmenntir mikilvægi, sem ekki
bekkist á Vesturlöndum. En jafn-
vel á sovéskan mælikvarða urðu
viðbrögðin einstæð. Bókin stansaði
ekki í bókaverslunum. Það var eins
og hún boðaði dögun nýs tíma í
Rússlandi, þar sem ailur hinn kald-
ranalegi sannleikur þyldi að koma
fram í dagsþósið og lífið gæti orð-
ið heiðarlegt og heilbrigt. Ódýr