Úrval - 01.11.1974, Page 89

STRÍÐ OG FRIÐUR SOLSHENITSINS
87
helstu þátttakendum 250 eintök af
mnög óvenjulegum upinskáum mót-
mælum gegn öllu stjómkerfi sov-
éskra bókmennta: „Eg bið þingið
að ræða þá undirokun, sem ekki
verður lengur þoluð, en ólögleg rit-
skoðun hefur haft í frammi við bók-
menntir okkar í áratugi". Hann
lýsti sínu eigin máli og endaði með
þessum orðum: „Eg mun gegna
hlutverki minu sem rithöfundur
undir öllum kringumstæðum og
ja'nvel með enn betri árangri og
óhrekjanlegri frá gröf minni en ég
get meðan ég lifi. Enginn getur
barið niður sannleikann, og fyrir
hans skuld ev ég fús að þola jafn-
vel dauða.“
Samviska áttatíu rithöfunda
vaknaði við þessa fáheyrðu dirfsku
og þeir lýstu samstöðu sinni með
hluta af kröfum Soishenitsins eða
bær allar. Ákaft var þrýst á full-
komnar umræður um málefni, sem
þarna var hreyft, en þingið, sem
stjórnað var af valdamönnum inn-
an flokksins, kom í veg fyrir það
og þegar „frétt“ af þinginu birt-
ist, voru í henni langlokur um
fagrar kveðjur frá bændum, her-
m'innum og verkamönnum, en ekki
eitt einasta orð um þessa skörpu
árás á ritskoðun.
A tímum Stalíns hefði yfirlýsing
Soishenitsins leitt af sér tafarlausa
handtöku og vafalaust aftöku, en
þó harðstjórnarkerfið væri enn við
lýði, hikuðu Bresnev og Kósigin
við að beita hreinu ofbeldi. Þess í
stað léku þeir eins konar biðleik,
með því að lofa að fara enn einu
sinni yfir „Krabbadeildina", sem
hafði um skeið venð í athugun
vegna hugsanlegrar útgáfu.
Þrátt fyrir að bókinni væri mik-
ið hrósað af þeim rithöfundum,
sem höfðu aðstöðu til að lesa hana,
gerðist ekkert. Að iokum innsigl-
aði formaður Rithöíundasambands-
ins örlög sögunnar með því að
skipa svo fvrir, að plöturnar —
Tvardovsky hafði þegar látið setja
bókina — skyldu eyðiiagðar. Og nú
var hafist handa um að fjarlægja
nafnið Solshenitsin úr öllum hand-
bókum og skýrslum um bókmennt-
ir í Sovétríkiunum. Undirritun hans
var meira að segja fjarlægð af
undirskriftaskjali rithöfunda varð-
andi vatnsmengun. „Þetta var gert
til þess að enginn nefndi nafn mitt
— ekki einu sinni td að formæla
því. Eftir nokkur ár yrði ég gleymd
ur. Þá yrði hægt að koma mér íyrir
kat.tarnef“.
En einmitt þær bækur, sem voru
bannaðar heima fyrir, vöktu virð-
ingu og aðdáun á Solshenitsin um
allan heim. Eintök þeirra náðu
Vesturlöndum fyrir milligöngu
samizdat, sem þýðir bókstaflega
sjálfsútgáfa. Vinir, sem lásu óprent-
uð handritin, vélrituðu fleiri hand-
rit handa fleiri vinum að lesa, og
þeir vélrituðu enn fleiri, og þannig
koll af kolli. Fjölritarar voru al-
drei notaðir, það var andstætt lög-
um. Ævinlega fór svo, að eitthvert
þessara handrita kornst úr landi,
venjulega í farangri útlendings,
sem hafði heimsótt Moskvu. Þaðan
var leiðin stutt til útgefendanna.
Hópur af kúguðum, rússneskum
rithöfundum, urðu heiminum kunn-
ir á þennan hátt, en sá langsamlega