Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1888, Side 3

3
ar yfir höfuð séu ekki ritaðar fyrr enn tvö, eða meira eða minna
á þriðja hundrað ár eftir viðburðina, og þess vegna sé ekki að
reiða sig á þær sagnir, og mætti til nefna ýmislegt af slíku. Enn
þetta er nú mjög svo þvert á móti því, sem átt hefir sér stað, að
minsta kosti sumstaðar; eg hefi svo oft haft tœkifœri til að at-
huga þetta mál, þar eg hefi komið á marga sögustaði, og þá kom-
izt að þeirri niðrstöðu, að söguritararnir hafa allvíða ekki sjálfir komið
á þann eða þann sögustað sem sá eða sá viðburðr gerðist. f>etta hlýtr
og að verða ljóst, þegar maðr athugar nákvæmlega staðinn, og ber
saman við lýsingu sögunnar. Jafnvel þó sögustaðnum sé rétt lýst yfir
höfuð, er það þó stundum auðséð á sumum orðatiltœkjum, hvort sögu-
ritarinn hefir komið þar sjálfr og athugað staðinn, og þá lagað við-
burðinn þar eftir, eða það er sögn, sem hann hefir eftir öðrum; hann
myndi allvíða hafa komizt öðruvísi að orði, og er þó lýsingin rétt í
heild sinni í sambandi við sjálfan viðburðinn. Vér heyrum heldr hvergi
þess getið í sögum vorum, að sá, er ritaði sögu eða setti saman,
hafi áðr gert sér ferð á sögustaðina til að skoða þá og rannsaka,
eða með öðrum orðum: þetta kemr hvergi fram í sögum vorum eða
neitt í þá átt. þetta væri og næsta ólíklegt, því hvernig áttu all-
ir þeir, er sögurnar rituðu, að hafa getað komið á alla þá staði,
sem viðburðirnir gerðust, þegar slíkir staðir vóru mjög langt frá,
eða mjög afskektir; sumir vóru upp til fjalla, sumir inn til dala,
þar sem allfáir komu; viðburðir f einni sögu ná og stundum yfir
fleiri héruð, sem mjög langt er í milli; sumir viðburðir í einni sögu
verða og í tveimr landsfjórðungum og sumar frásagnir í þrem
fjórðungum lands. Enn svo að eg nefni hér nokkuð, þá skal eg
til fœra dœmi einmitt úr Njálss. sjálfri. J>ær staðarlegu lýsingar í
sambandi við viðburðina eru eins vel sagðar í Njálss. er verða í
Borgarfirði, Breiðafjarðardölum og alt vestr f sjálfum Breiðafirði —
eins og austr í Rangárþingi, þar sem er aðalaðsetr sögunnar og
hún sannsýnilega er samansett og rituð; þetta hefi eg sumt sýnt
fram á áðr, enn hefi f hyggju að sanna það frekara áðr lýkr. Sá
eini maðr, sem getið er um, að hafi ferðazt hér í fornöld til rann-
sókna, er Grímr geitskór, fóstbróðir Úlfljóts; hann kannaði ísland
alt að ráði hans, áðr alþingi væri sett, enn honum fékk hver maðr
penning á landi hér, enn hann gaf það síðan til hofa, íslendinga-
bók 2. kap. f>etta getr Ari fróði um sem merkisviðburð eða frá-
sögn, sem það og var; eins myndi það einhversstaðar síðar nefnt,
ef söguritararnir hefðu ferðazt hér til að skoða sögustaði, því það
var þá og merkilegt. Vér skulum nú taka dœmi: J>að er kunn-
ugt, að Ari fróði ritaði fyrstr Landnámu og ýms rök liggja til
þess; þó ekkí verði sagt, hvað hún var stór, þá er allra líklegast,
að hún hafi náð yfir sunnlendinga- og vestfirðingafjórðung og enda
1*