Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1888, Qupperneq 4

4
norðlendingfafjórðung-, enn varla meira, þvi það stendr með ljósum
orðum í sambandi við hitt á sama stað, að Kolskeggr fróði ritaði
og Landnámu, Hklega um austfirðingafjórðung (sbr. Landn. bls.
249). f>að má og ætla, að austfirðingar hafi átt einhvern sagnarit-
ara, svo spakir menn sem þeir sumir vóru, og frá einhverjum
frœðimanni eru austfirðingasögur í fyrstu runnar. £nn hafi nú Ari
ritað landnám um þrjá fjórðunga lands, þá er það stórmikið verk,
og hafi hann ferðazt um alt það svæði, þá var það svo stórkost-
legt ferðalag, að þess myndi einhversstaðar getið, eða að minsta
kosti, því myndi á einhverjum stað bregða fyrir; til þess þurfti og
allmikið fé. Hvað viðburðunum eða aðalfrásögnunum við kom,
þurfti Ari þess heldr ekki, því þær hafa þá verið myndaðar, og
hann þurfti ekki annað enn fara tii alþingis (sem hann og mun
oft hafa gert); þar gat hann fengið allar þær upplýsingar, sem
hann við þurfti; þar vóru samankomnir allir höfðingjar landsins og
fræðimenn, og allar sögur munu þar hafa verið sagðar sem merk-
astar vóru, bæði hérlenzkar og útlenzkar, sjá Arb. fornleifafélags-
ins 1887, bls. 18—22. Alþingi mátti kallast sem nokkurskonar há-
skóli, fyrst laganna, og svo sagnfrœðinnar; það var og samkomu-
og skemtistaðr allrar þjóðarinnar1. Efnið í vorum góðu sögum
er ekki tínt saman af söguriturunum einungis eftir munni alþýð-
unnar, heldr er það yfir höfuð verk hinna mentuðu manna þeirr-
ar tíðar; þeir munu hafa safnað því saman í fyrstu og komið því
í eina munnlega söguheild; þær sögur síðan sagðar á fjölmennum
samkomum, einkum alþingi, af þeim mönnum er snillingar vóru að
segja sögur. Menn lærðu þær, og þar eftir munu sögurnar ritað-
aðar í fyrstu, þegar ritlistin var komin á það stig; að minsta kosti
er þetta sannsýnilegt að ætla, enda styrkist það af mörgu.
Vér skulum nú samt setja svo, að söguritararnir hefðu gert
sér ferðir á sögustaðina til að athuga þá; þó þess sé hvergi bein-
línis getið, hlyti það þó óbeinlínis einhversstaðar að sjást; það vóru
þá reglulegar rannsóknarferðir, líkt og þegar nú er rannsakað; sú
iýsing á staðnum, sem þá ekki stóð heima við þær viðburðasagnir
sem þá til vóru, hefði þá hlotið að koma í ljós, því það kemr fram
hjá hverjum samvizkusömum manni, sem nú rannsakar, eða með
öðrum orðum: sá er rannsakaði, hefði þá gert sínar athugasemdir,
þar sem þess þurfti, því ekki er ólíklegt, að ýmislegt hefði þá
„gengizt i munni“, einkanlega ef svo seint var ritað, eins og nokkur-
ir ætla. Enn þetta kemr hvergi nokkurstaðar fram, heldr er
þetta fram sett sem föst saga, og enginn munr sést á lýsing sögu-
staðanna og viðburðunum, að frásögninni til.
---------- £
1) Sjá og Dr. juris Y. Einsen, dómara í hæstarétti: Om de islandske
Love í Fristatstiden, bls. 102 og víðar.