Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1888, Page 51

5i
þannig- var henni slitið upp. Loks var smíðuð úr henni klappa
til að höggva með upp kvarnir, og er hún til enn; eg sá hana og
var hún öll orðið eydd og ummynduð, svo að ekkert verðr nú ráð-
ið í lag hennar, enn eftir lýsingunni og stœrðinni hefir þetta verið
forn öxi, og mætti því geta til, að hér hafi verið haugr Vaigarðs
ens grá og hafi öxin geymzt, því að þar er sandr, enn þykkr jarðvegr
blásinn ofan af. Á sléttlendinu fyrir sunnan hinn forna bœ eru á-
kaflega langir garðar eða girðingar fornar; þar á meðal um 400
faðma langr garðr, sem haldið er, að hafi verið brú niðr í vatnsból-
ið austr í hvammana frá bœnum. Vegrinn út að Kirkjubœ liggr
enn í dag í sama stað og í fornöld. Er götuskarðið upp á milli
hólanna, þar sem hinn forni bœr hefir staðið, enn öðruvísi, liggr
hann nú heim að bœnum yngra Hofi; enn hinn forni vegr sést enn
í dag beint úr götuskarðinu og niðr grundirnar, og göturnar sjást
enn þvert í gegnum túnið heim að húsagöflunum á Hofi. það er
þvi vist, að vegrinn hefir legið þvert þar suðr, sem bœrinn stendr,
og þar niðr að ánni. Móðir bóndans, sem bjó á Hofi, er eg kom
þar, er nú dáin; hún hét Ingigerðr. Hún sagði með vissu, aðRangá
hefði runnið nær syðra landinu undan bœnum á Hofi, þar sem
nú eru graseyrar; sést þar og merki þess; þar er hár bakki syðst,
svo graseyri og þá grjóteyri að ánni; liklega hafa þeir barizt á
graseyrinni fyrir neðan barðið, rétt við ána, enn þar sem grjóteyr-
in er, hefir þá áin runnið, eða þeir hafa barizt á bakkanum háa,
enn graseyrin gróið upp síðan; verðr þá meira undirlendið hinum
megin. Enn undir háa bakkanum undan bœnum, þar sem áin
rennr nú og er að brjóta, hefir þá verið undirlendi að ánni. þessi
kona sagði með vissu, að þar hefði staðið stekkr frá gamla Hofi,
og sá hún leifar af honum í sinni tíð, og með því stekkr og stöðull
er nokkuð hið sama, verð eg að álíta það víst, að þetta sé það,
sem Njála nefndir ,stöðul‘. þetta kemr og vel heim, að hann hafi
verið hér við ána, því að þetta var um stekktíma, enn ekki um stöð-
ultíma (sbr. Njálu). Allir hagarnir frá Hofi eru vestr í nesinu út
með Rangá. Eg álít því fullsannað, að hið forna vað, sem nefnt
er í Njálu, hafi verið framan til undan bakkanum, suðr undanbœn-
un á nýja Hofi, þar sem bæði hinn forni vegr, sem merki sjást til
gegnum túnið, og stekkrinn við ána, sem verið hefir ofan til við
vaðið, sanna þetta; þar er og vað enn, haft i viðlögum frá Hofi.
þ>að blasti því við konunum yfir ána, er þeir börðust; hefir það
verið litlu neðar enn á móti stöðlinum qg konan getað þekt Gunn-
ar og hina. f»etta er því rétt í sögunni, sem bezt má vera, enn
þessi breyting nú á orðin, sem fyrr er sagt. Nú er vaðið á Rangá
kippkorn fyrir austan bœinn, því hún breytir vöðum. f>ar sem nú
um hellurnar er að rœða, vanta þær ekki, því í án i móts við bœ-
7*