Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1951, Blaðsíða 127
129
rifi í öldunni hafi eytt túni og bæ í Holti. Tún gat verið þarna stórt og
gott á lágu flatlendi við árbuginn, þar sem hún beygir vestur frá Þríhym-
ingi, rekur sig á enda Vatnsdalsfjalls og beygir norður með honum, og
svo vestur með f jallinu endilöngu til Rangár, móts við Tungunes í Keldna-
landi. Nafnið Holt er tekið úr Njálu og tileinkað bústað Hróðnýjar, systur
ingjalds á Keldum og móður Höskuldar Njálssonar. Og ekkert er því til
fyrirstöðu, að Höskuldur færi nálægt Sámsstöðum á leið sinni að Berg-
bórshvoli. Eigi heldur móti því, að smalamaður Hróðnýjar fyndi Höskuld
veginn í nánd við Sámsstaði. — Aðeins líklegra, að hann leitaði hesta eða
nautgripa en sauðfjár í þá áttina, af því að stórgripir sækja frá þurru
kvistlendi á mýrar og mjúklendi en féð til fjalla frá þéttbýlinu.
25. Hóll eða Hólar. Þetta er enn eitt gervinafnið, notað um rústir,
sem blásið hefir upp austan í stærsta og hæsta hólnum í Keldnatúni,
að norðvestanverðu. Hóllinn er víðlendur og mishæðóttur, en heitir
þó einu nafni Hólavöllur (Hólsvöllur?). Ekki virðist enn hafa sézt
nema nokkuð af rústum þessum, sem komu í ljós fyrir meira en hálfri
öld, undan mjög háum rofbakka, en þá allt útflennt og ógreinilegt.
En þar hjá sást aska, talsvert af jaxla- og beinabrotum og vottur af
málmi, sem bendir allt á bæjarleifar. Byggt hefir verið þarna á grunn-
um jarðvegi, og er því mjög langt síðan. — En foksandur hefir hlaðið
þar ofan á jarðlagið öldum saman, svo að nemur nokkrum metrum.1
Athugasevid um þennan staS. í Biskupasögum eldri (I, 611) er bær á
Rangárvöllum nefndur Hóll. Þar í sveit er nú enginn bær með því nafni, og
hefir aldrei verið svo kunnugt sé af öðrum heimildum. Ekkert bæjarnafn
heldur með endingu -hóll (er stytt væiú) nema Oddhóll og Markhóll. Mark-
hóll var lítið kot á Bakkabæjum, fá ár og mörgum öldum síðar. Og um
Oddhól er mjög efasamt, hvort hann er þá orðinn byggt býli. Engin stað-
setning nafnlausu eyðibýlanna er líkleg til að nefnast Hólsnafni nema á
Ilólavelli.
26. Gildruhóll (Grenshóll). Svo heitir melalda mikil í landi
Keldna, vestur frá bænum (miðaftansmark) við Stokkalækinn. —
Hraun er nú á milli hóls og bæjar, er nefnist Gildruhólshraun (oftast
1) í öðru flagi á Hólavelli fann eg innsigli Sveins priors Pálssonar. Telur
Matthías Þórðarson líklegt, að Sveinn Pálsson hafi verið prior í klaustri
Jóns Loftssonar á Keldum. (Sjá Árbók Fornleifafélagsins 1909, bls. 32).
Álit þetta og umsögn Matthíasar Þórðarsonar vil eg undirstrika alla, nema
niðurrif kirkjunnar á Keldum. (Sbr. Sögu Oddastaðar, bls. 19 og „Kelduf“,
bls. 153). *
Árbók Fomleifafélagsins — 9