Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1951, Blaðsíða 136

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1951, Blaðsíða 136
138 og á Austasta Reyðarvatni, þótt lítill sé hjá þeim öllum þar.1 Litlu ofar, uppi á brúninni og austan við götuna (sem enn sést mörkuð af vörðubrotum) sást á rúst af kofa, sem að mestu var hulin, þó sást hleðslugrjót og hellublöð út úr rofi. Hefir líklega verið lambaborg. Enn er eftir að nefna mesta mannvirkið á Litla Reyðarvatni, sem vissulega getur ekki verið yngra að mun en akurinn, þ. e. varnar- garður mikill. Sést fyrir honum, að því er virðist,frá uppsprettu lækjar- ins uppi á brúninni að sunnanverðu, austur um brúnina. Hverfur þá alveg í sand í slakkanum milli brúna, eða hefir verið þar úr torfi. En virðist þó hafa legið þvert norður yfir Stórháls. Sást þar samt óljóst fyrir honum, þá er eg skoðaði, bæði af sandfylli og miklum blöðkumelahólum. En norðan við hálsinn kemur hann aftur greinilega í ljós út undan stórum melhól (árið 1945), og sést fyrir hleðslu á moldarhrygg, nokkra tugi faðma, í stefnu á uppsprettur miklar, sem nefnast Miðbotnar, og fyrir neðan rúst þá, sem næst verður nefnd. Hafi þetta verið einn samfelldur garður, eins og útlit er fyrir, þá hefir hann skipt þúsundum metra á lengd og afgirt saman tún og engjar á Litla Reyðarvatni. Sýna slík mannvirki á landþröngu smá- býli býsna mikinn búnaðarþroska bænda á frjálsræðis- og velgengnis tímum þeirra. Ólíkt að áræði, dáð og dug en á síðari öldum, allt fram á síðustu ár 18. aldar, og líka langt fram á 19. öld, meðan enginn túngarðsspotti var til um samangengnu túnin á mörgum stór- býlum. Jafnvel þótt verðlaun fengjust fyrir 5—10 faðma og teljandi þótti, ef bóndi gat byggt tvo faðma á ári! 31. Miðbotnar. Svo heita lækjaruppsprettur stórar, fyrir norðan Stórháls, eins og þegar er sagt. I slakkanum austur af uppsprettum þessum sjást nú byggðarleifar litlar. Skúli á Keldum fann þær (ná- lægt 1930), eftir að Reyðarvatnsheiði, mikil og góð, hafði elt Knæf- hólaheiðina út í veður og vatn. — Goltjörn, djúp og mikil, var þar 1) Ef einhver vildi halda, að þetta væri fremur kálgarður en akur, þá væri honum hollt að hugleiða þrennt: — 1. Á síðustu áratugum bjuggu fátækir menn á Litla Reyðarvatni og ekkja síðast (Ingibjörg Jónsdóttir). — 2. Áður en kálgarðar urðu til í sveitum á síðari öldum (að undanskild- um Hlíðarenda og Skálholti), skipaði Friðrik konungur V., 1754, að byggja láta kálgarða á 10 hundraða jörðum og stærri. En Litla Reyðarvatn var alltaf langt fyrir neðan 10 hundruð. — 3. Skipun konungs var ekki betur hlýtt en svo, að eftir þriðjung aldar, 1787, eru á öllum Rangárvöllum taldir fram 10 kálgarðar, enginn ofar en á Selalæk (þrír í Odda, tveir í Oddhól), og 1792 eru þeir ekki orðnir nema 7 og eins 1801, svo 1811 eru kálgarðar þó orðnir 24 notaðir alls. Sjálfsagt litlir allir og helzt á stóru býlunum neðar í sveitinni. — 4. Árið 1812 er kotið alveg yfirgefið.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.