Samvinnan - 01.09.1927, Blaðsíða 79

S A M V I N N A N
253
með tollum og' öðrum óbeinum sköttum. Með því á að
vinna á móti eyðslusemi alþýðunnar, og gera mönnum
léttara að safna fé. Kenning íhaldsmanna er jafnan sú,
að það eigi að stjóma fólkinu, en ekki að láta fólkið
stjóma. Og að alt hafi verið betra í gamla daga, en á
vorum spiltu tímum.
í öllum löndum hafa svo myndast frjálslyndir vinstri-
mannaflokkar, sem barist hafa við íhaldsmenn og oft
mtt þeim úr völdum. I sumum löndum hafa vinstrimenn
klofnað í hægfara og róttæka flokka. Þessi skifting er þó
ærið mismunandi í löndunum. Yfirleitt má segja að allir
vinstrimannaflokkar hafi barist fyrir „hugsjónunum frá
1789“, en hinir róttæku hafa gert strangari kröfur og
viljað bylta meiru við í þjóðfélaginu, en hinir hægfara
vinstrimenn. Hvergi hefir þetta komið greinilegar í ljós,
en á sviði atvinnumála, ekki síst verslunarinnar. Hinir
róttæku vinstrimenn hafa tapað trúnni á kenningar
Manchester-skólans um frjálsa samkepni og ótakmarkað
frelsi í atvinnurekstrinum. Þessum kenningum fylgdu
allir vinstrimenn um langt skeið, en nú halda hinir rót-
tækari flokkar þeirra því fram, að skifting auðæfanna
milli einstaldinganna í þjóðfélaginu sé harla óréttlát, og
að nauðsynlegt sé, að fá aðstoð ríkisvaldsins til þess að
koma á meiri jöfnuði, og bæta úr verstu göllunum. Þeir
neita því að mikil auðæfi skapist við vinnu einstaklings-
ins, en þeir halda því fram, að þau verði vanalega til á
þann hátt, að þjóðfélagsskipunin geri einstaka mönnum
fært, að láta fjölda verkamanna vinna fyrir sig á þann
hátt, að vinnuveitandinn fái mikinn hluta af arði vinn-
unnar. Takmarkið, sem á að keppa að, er að hver vinn-
andi maður fái nokkumveginn arðinn af sinni vinnu. En
til þess, að slíkt geti orðið þarf miklar og róttækar um-
bætur á atvinnulífinu. Vinstrimenn trúa ekki á, að þessi
mál verði leyst með því að ríkið taki að sér framleiðslu-
tækin, en byggja vonir sínar fremur á samvinnu milli
einstaklinganna í þjóðfélaginu. Þeir vilja helst hafa marga
sjálfstæða atvinnurekendur, en þar sem stóriðnaður er