Samvinnan - 01.09.1927, Qupperneq 101

SAMVINNAN
275
ef þau hefðu ekki verið til. Þær tilraunir, sem gerðar hafa
verið hér með ríkiseinkasölu, hafa líka borið góðan
árangur.
Tóbakseinkasalan gaf ríkissjóði góðar tekjur og
sparaði stórkostlega rekstursfé, sem hægt hefði verið að
nota til framleiðslu, jarðræktar eða annars.
Olíueinkasalan fór líka vel af stað, og hefði getað
sparað landsmönnum mikið fé, ef hún hefði fengið að
starfa áfram í friði. En hún var afnumin, áður en kost-
ir hennar voru komnir fullkomlega í ljós. Það hefði þótt
skammur reynslutími þegar einokun Dana var aflétt, ef
verslunarfrelsi íslendinga hefði verið afnumið aftur,
eftir þrjú ár, með þeim ummælum, að reynsla væri þá
þegar fengin fyrir því, að þeir kynnu ekki að versla. Nú
er fengin reynsla fyrir því, að þeir kunna það, eins og
aðrir, en líka komin reynsla fyrir því, að skipulagsleysi
hinnar frjálsu samkepni er lítt betur þolandi en gamla
einokunarverslunin.
Englendingurinn Keynes, sem þykir merkur fjár-
málamaður og sum íhaldsblöðin íslensku vitna stundum
til, hefir nýlega skrifað bók, þar sem hann telur frjálsa
samkepni úr sögunni, af henni standi ekkert eftir nema
slagorðið. Falla nú vígi hennar hvert af öðru. íslending-
ar eiga á milli þess að velja, hvort þeir vilja heldur hafa
verslun sína í höndum auðhringa, sem kvelja þá og pína
eftir geðþótta, eða í höndum samvinnufélaga og ríkis-
verslunar, sem stjómað er með hag allrar þjóðarinnar
fyrir augum.
Hér að framan hefir verið sýnt fram á að verðsam-
kepni á sér engin stað, milli olíufélaganna. Þó var hægt
að spara landsmönnum heildsölugróðann, með því að láta
einkasöluna halda áfram. Sömuleiðis var hægt að spara
landsmönnum nokkurt fé með bættum flutningsaðferð-
um. Líklega um 200 þúsund krónur á ári*).
Þessu var kipt í burtu með afnámi einkasölunnar.
*) Sbr. Héðinn Valdemarsson: „Steinolíueinkasalan".
18*