Samvinnan - 01.09.1927, Blaðsíða 62

SAMVJNNAN
236
og jafna á kaupmönnum. Við skilning og viljaleysi þjóð-
arinnar bættist tilfinnanleg fátækt. Dró hún úr mönnum
dug og þor. Mátti því segja, að Skúli stæði að mestu einn
og óstuddur í sinni löngu baráttu fyrir bættri verslun. í
skrifum sínum til stjórnarinnar í Höfn fer Skúli um það
mörgum orðum, hve kaupmenn misbeiti valdi sínu og að-
stöðu. Hann segir „að fátækt og vanþekking landsmanna
hafi frá upphafi verið hyrningarsteinninn undir vei'slun
þeirra“ og að þeir hafi „framar öllu gjört sér far um að
bægja landsmönnum frá öllu því, sem til framfara horfði
og þroska“ (Jón Jónsson: Skúli Magnússon landfógeti,
bls. 146). Hann kveður þá og draga dug úr þjóðinni með
því að flytja inn í landið vöru, sem hún gæti sjálf fram-
leifí. Finst honum til um það hve verkefni séu dregin úr
höndum almennings. Skulu hér tilfærð orðrétt ummæli
hans um þetta efni:
„Hversvegna eigum vér að láta erlenda menn eina
hafa atvinnu af íslenskri verslun? Hversvegna eigum vér
að láta þá mala kornið, baka brauðið . . . smíða mest-
öll járn- og málmáhöld til almenningsnota, spinna og vefa
líndúka, spinna færin, slátra fé voru og salta fisk vorn?
Vér höfum sjálfir nægilegt vinnuafl til alls þessa, ef vér
aðeins viljum færa oss það í nyt. Verslunin getur aldrei
orðið landinu til verulegrar farsældar fyrri en landsmönn-
um sjálfum er gefinn kostur á að taka þátt í henni“.
Af þessu öllu verður fullljóst, að Skúli vildi kaup-
mannastéttina feiga a. m. k. eins og hún var þá. Hann
telur hana beinlínis standa í vegi efnalegra og verklegra
framfara.
En hvaða skipulag átti að rísa á rústum einokunar-
innar? Hvernig var hægt að reka verslunina svo að hún
yrði landinu til „verulegrar farsældar“? Skúli var ekki
eingöngu borgabrjótur í þjóðmálum. Hann vildi einnig
byggja á ný. Því hlaut hann að gjöra sér ljóst hvert
stefndi.
í bréfi nokkru, sem Skúli ritar stjórninni 1754 eða
1755 víkur hann fyrst lítilsháttar að hugmyndum sínum