Samvinnan - 01.09.1927, Síða 83

SAMVINNAN
257
breytingar á stjórnarskránni, er þingið rofið og efnt til
nýrra kosninga. Ef hið nýkjöma þing samþykkir þær
óbreyttar, eru þær bomar undir þjóðaratkvæði. Til þess
að þær nái staðfestingu þurfa 45% allra kjósenda í land-
inu að greiða þeim atkvæði. Þetta ákvæði var sett til þess
að hindra tíðar stjómarskrárbreytingar.
I sambandsstjómarskrá Bandaríkjanna í Norður-
Ameríku, er ekki gert ráð fyrir málskoti, en í langflest-
um ríkjum í sambandinu er það lögleitt, og víðast notað
mjög mikið og á margvíslegan hátt. Þetta er sérstaklega
gert til þess að hindra hið pólitíska brask og hrossakaup
þingmannanna, enda veitir ekki af, því þingspilling er
meiri í sumum fylkjum Bandaríkjanna, en í nokkmm öðr-
um ríkjum.
Áður hefir verið sagt frá málskoti í Þýskalandi og
fleiri ríkjum. Hér skal aðeins skýrt frá því, að það er nú
á dagskrá hjá mörgum þjóðum. Hugmyndin er að tryggja
rétt kjósendanna gegn gerræði þingflokkanna og það era
miklar líkur til þess að þetta sé ráðið til þess að lækna
nokkrar af helstu meinsemdum þingræðisins.
Nú munu margir halda, að kjósendur muni oftast
staðfesta gerðir meiri hlutans á þingi. Enda væri það
eðlilegt í löndum, þar sem flokkaskipun er sterk. En þetta
hefir ekki reynst svo. Við almenna atkvæðagreiðslu kem-
ur margt annað til greina en við þingkosningar.
Málskot er því hugsað sem tilraun til þess að vemda
rétt kjósendanna, en ýmsir stjómfræðingar vorra tíma
vilja ganga lengra og gefa kjósendum rétt til þess að
eiga framkvæði að mörgum málum. Til þess eru hugsað-
ar tvær leiðir. önnur er í þá átt, að viss hluti kjósenda
geti skipað þingunum að taka mál til meðferðar, en hin
er sú, að kjósendur gefi fulltrúum sínum skriflegar fyr-
irskipanir um það hvernig þeir eigi að greiða atkvæði, og
séu þingmenn skyldugir að hlýða þeim. Þessi aðferð (Im-
perative Mandater) hefir verið reynd lítilsháttar.
Ennfremur hefir mikið verið talað um afturköllunar-
rétt kjósenda. Ef þeir verða óánægðir með þingmann sinn
17