Andvari - 01.07.1962, Síða 51

ANDVARl
AFSTAÐAN MILLI KYNSLÓÐANNA
161
})ola, að uppvaxandi kynslóðir endurtaki
fálm og villur, sem okkar eigin kynslóð
urðu svo dýrkeyptar.
Þessari kröfu höldum við fram á hverju
sviði menningar og mannlegs atferlis, en
verðum hennar ekki alls staðar jafn ljós-
lega meðvitandi, af því að á flestum svið-
um mætir hún engri andstöðu. Æskan
vex mótþróalaust inn í margvísleg hefð-
gróin menningarform, talar t. d. þá tungu,
sem hún elst upp við, gengur viðnáms-
laust inn í trúrækniskipulagið, gerist nám-
fús á tækni okkar og verkmenningu. Eigi
að síður metur hún reynsluforða liðins
tíma út frá öðru sjónarmiði en eldri kyn-
slóðin. Hið ólíka og oft andstæða mat
kynslóðanna kemur einkum fram á þeim
sviðum, sem snerta einstaklingsfrelsið eða
menningartúlkun listarinnar. Trú og list
sýna þennan afstöðumun greinilega. í trú-
málum ríkir nú kyrrð; nýjar stefnur og
skarpar andstæður koma þar ekki fram
eða vekja aðeins athygli á takmörkuðu
svæði, ef þeirra verður vart. Þær valda að
minnsta kosti engri togstreitu milli eldri
og yngri kynslóðar. En í listinni, sem túlk-
ar m. a. einstaklingsbundið viðhorf gagn-
vart hefð og siðum, tendrast sífellt upp-
reisnarandi. Hvort sem við lítum á tón-
list, myndlist eða orðsins list, sjáum við
byltingaröfl rísa gegn gróinni hefð. Og
þar er æskan engan veginn fús að taka
reynslu eldri kynslóða sem óyggjandi
leiðsögn.
Samt lcnda eldri og yngri kynslóð hvergi
í jafn krappri andstöðu og á siðgæðissvið-
inu, þar sem hefðbundið siðalögmál þreng-
ir að vilja einstaklingsins. Frá fornu fari
var krafa eldri kynslóðarinnar, að upp-
vaxandi æska hlíti forsjá hennar, hvergi
ákveðnari en þar. Flestum mönnum á
íullorðins aldri er eiginleg sú tilfinning,
að þeir eigi hlutdeild að uppeldi æskunn-
ar og beri að sínu leyti ábyrgð á velferð
hennar, en æskunni beri aftur á móti að
beygja sig fyrir vilja eldri kynslóðarinn-
ar og semja sig að hinu viðurkennda siða-
lögmáli.
Reynsla okkar af öðrum viðskiptum við
æskuna styrkir þessa trú. Hin mynduga
krafa eldri kynslóðarinnar mætir á flest-
um sviðum þakklátum skilningi æskunn-
ar. Barnið er gætt furðulegu næmi og
gerist afar námfúst á hina fjölbreytileg-
ustu þekkingu. Einmitt eldri kynslóðin
hefur þessa þekkingu á valdi sínu. Því
viðurkennir æskan forsjá hennar og tek-
ur þekkingu hennar fullgilda, — jafnvel
eftir að hún finnur, að hún er meinlega
takmörkuð og vafasöm í mörgum atriðum.
Um leið og æskan innrætir sér þekkingu
eldri kynslóðarinnar, öðlast hún smám
saman skilning á því, að mannkynið
stendur í baráttu um þekkinguna og
hverri kynslóð ber að fylkja sér undir
merki hinnar næstu á undan. Henni skilst,
að hver kynslóð var heil og falslaus í við-
leitni sinni, þó að árangurinn væri jafn-
an ófullkominn. Hún sér, að eldri kyn-
slóðin beitir í lífsbaráttu sinni sömu þekk-
ingunni og hún innrætir æskunni. Frurn-
atriði reiknings, sem ég kenni barni, eru
nákvæmlega þau sömu og ég nota sjálfur,
þegar ég reikna tekjur mínar, hagnað
minn eða tap. Ég kenni því t. d. ekki, að
2 X 4 = 9, þó að auðvelt væri að inn-
ræta börnum slíkar villur. Ef ég kenni
unglingi erlenda tungu, kemur honum
aldrei til hugar, að handlciðslu minni sé
ekki fyllilcga treystandi, að því leyti sem
þekking mín nær til. Hann verður aldrei
gripinn þeim geig, að ég innræti honum
vísvitandi rangar merkingar orða, aðrar en
ég noti sjálfur. Hann treystir heilindum
mínurn á þessu sviði.
Þetta er meginatriði allrar fræðslu:
traust ungmennisins á liandleiðslu fræð-
arans. Að því marki sem æskan viður-
kennir handleiðslu eldri kynslóðarinnar,
er fræðslan henni sjálfsögð og kærkomin.