Andvari - 01.07.1962, Side 53

ANDVARI
AFSTAÐAN MILLI KYNSLÓÐANNA
163
liverfa. I sveitum landsins er starfið að
vísu enn samrunnið heimilinu, en fjöl-
mennið er horfið, og því vinnst enginn
tími til að rækja þá verkmenningu, sem
áður var aðall góðs heimilis. Brauðið, sem
var bakað, voðin, sem var ofin á heimilinu
sjálfu, var meira en einber matur og
klæði. Þau voru tákn hagleiks og verk-
menningar. Nú kaupum við matvælin að
hálfu eða öllu leyti tilreidd, fatnaðinn
fullunninn, muni til híbýlaprýði, —
sölubúðir hafa leyst frá störfum á heim-
ilinu marga iðjusama og listhaga hönd.
Starfið er að hverfa af heimilinu út á
ópersónulegan vinnustað, í verksmiðjuna,
á eyrina, í skrifstofuna. Ópersónulegur
vinnustaður tekur við því hlutverki, sem
heimilið rækti áður í verkmenningu þjóð-
arinnar. Heimilið er ekki lengur sú menn-
ingarstoð, sem það var fyrr á tíð; verk-
stöðin hefur haggað grunni þess. Því er
samfélagsaðstaða nútímaheimilis óákveðin
og uppeldisstefna þess reikandi.
Meðan móðirin gerir heimilið að aðal-
starfssviði sínu, helzt þó allt í skorðum
gagnvart uppeldi barnsins. En einnig inn
á hennar svið hefur atvinnubyltingin
gripið; hin ópersónulega verkstöð dregur
móðurina til sín. Þessi breyting á starfs-
sviði og menningarhlutverki konunnar er
einn mikilvægasti þátturinn í samfélags-
byltingu nútímans.
í fyrsta lagi missir heimilið telpuna
hálfvaxna. Heima er ekkert að starfa
handa henni, fyrr en hún stofnar heimili
sjálf. A þeim árum, sem húsmóðurhæfi-
leikarnir ættu að þjálfast í starfi, stundar
unga stúlkan ópersónuleg störf, sem at-
vinnumarkaðurinn býður, og temur sér
lifnaðarhætti, sem eru fjarskyldir hlut-
verki húsmóðurinnar. Því veitist margri
stúlku erfitt að rækja það, þegar móður-
og heimilisskyldan kallar.
1 öðru lagi dregur hinn ópersónulegi
vinnustaður móðurina sjálfa út af heim-
ilinu og tvískiptir þannig áhuga hennar
og starfskröftum. Því meir sem heimilið
er rúið fornri verkmenningu, því minna
aðdráttarafl hefur það á hug og starfsorku
ungra kvenna. Heimilið er að verða svo
smávægilegt atriði í lífi manns, að táp-
mikilli konu þykir það of lítið verksvið.
Atvinnusjónarmiðið, hin ópersónulega
verkstöð, er að ná yfirhönd. Aðdráttarafl
þess fer vaxandi. Ef konunni tekst ekki
að finna sér nýtt menningarhlutverk á
heimilinu, blasir sú þróun við, að það
verði henni ígripasvið og aukastarf.
Því að heimilið er í þriðja lagi að glata
þýðingu sinni sem miðstöð fjölskyldu-
lífsins. Eftir því sem þungamiðja starfsins
fjarlægist heimilið, dregur það einnig
persónuleika starfsmannsins burt frá því.
Þessi þróun hefur bein áhrif á siðgæðis-
hugmyndir manna. Á blómaskeiði heim-
ilisins, meðan það var höfuðból almenn-
ingsfræðslu og verkmenningar, var hjóna-
band nær ófrávíkjanlegt skilyrði fyrir
stofnun þess. Yfir þeim skilningi vakti
strangt almenningsálit, sem lék einstakl-
inginn stundum hart, en studdi heimilið
sem mikilvæga stoð siðgæðisins. En um
leið og atvinnubyltingin raskaði samfé-
lagsaðstöðu heimilisins, sljóvgaðist siða-
vitund almenningsálitsins. Á síðustu ár-
um fæðist rúmlega fjórða hvert barn
óskilgetið hér á landi. Margir af foreldr-
um þessara lausaleiksbarna stofna raun-
verulega heimili, en fjölmargir feður sinna
börnum sínurn alls ekki og greiða aðeins
lögþvingað meðlag. Því hrekst mörg ein-
stæðingsmóðir með barn sitt, giftist að
lokum manni, sem því er óskyldur, eða
lifir ógift og vinnur eftir getu fyrir óskil-
getnum börnum sínum. Á þessu er sýnt,
að heimilið er að missa innri festu sína,
ábyrgðarvitund foreldra gagnvart ófæddu
barni er að sljóvgast og uppeldishlut-
verkið að verða þeim ofviða. Hið ófull-
komna eða sundraða foreldraheimili er