Andvari - 01.07.1962, Side 56

166
MATTHÍAS JÓNASSON
ANDVARI
þó aðeins rædd hin samfélagslega og
nppeldislega hlið.
Atvinna barna og unglinga leiðir til
þess, að þau fá snemma nokkur fjárráð
og þurfa ekki lengur að sætta sig við
naumt skammtaðan vasapening. Ef benda
ætti á tvö atriði, þar sem íslenzkir ungl-
ingar skera sig mest úr æsku annarra,
okkur blóðskyldra þjóða, myndi ég nefna
fjárráð og skemmtanalíf. Hvorttveggja
stingur mjög í stúf við fastar mótaðar
venjur með öðrum þjóðum. Innri upp-
lausn heimilisins á sinn þátt í því. Ungl-
ingarnir, sem áður voru fjárhagslega
ltáðir foreldrum sínum, hafa nú svo rnikil
fjárráð, að þeir eru orðnir þýðingarmikill
aðili að skemmtanafjárveltunni.
Eins og unglingurinn tekur hinn full-
orðna sér til fyrirmyndar á atvinnumark-
aðnum, þannig likir hann eftir bonum í
skemmtanalífinu. Hann lítur á það sem
sönnun fyrir fullþroska og sjálfræði, að
hann geti notið og megi njóta þeirra
nautna og skemmtana, sem hinum full-
orðnu þykja eftirsóknarverðar. Og rétt
sinn til hvers konar nautna leiðir hann af
þeirri staðreynd, að hann getur veitt sér
þær fyrir eigið fé. Þeir, sem minni fjár-
ráð hafa, berast þó með straumnum og
reyna með öllum ráðum að tolla 1 tízk-
unni. Því fer svo að lokum, að unglingar,
sem enn eru á skólaaldri og raunverulega
á framfæri foreldra sinna, setja ákveðinn
svip á skemmtanalífið og neita sér ekki
um neitt, sem fullorðnir telja sér til yndis-
auka. En ótímabærum nautnum fylgir
margvísleg hætta.
í þessurn spegli hræðist eldri kynslóðin
sína eigin mynd. Hann sýnir henni, hví-
líkt regindjúp er staðfest milli þess, sem
hún ætlaði sér að gera fyrir uppvaxandi
kynslóð, og hins, sem bún gerði raun-
verulega. Frammi fyrir þessum spegli
verður henni Ijóst, að kröfu hennar urn
að ráða •—• í krafti þroskaðri siðgæðis-
vitundar og meiri lífsreynslu — fyrir sið-
gæðisþróun æskunnar, skortir samkvæmni
og myndugleika. Æskan afneitar siðaboð-
um ohkar, en fylgir fordæmi okkar.
Hér sýnir sig, hvað gerist, þegar brotið
er gegn meginlögmáli allrar fræðslu.
Æskan verður að finna, að leiðsögn okkar
sé veitt af fullum heilindum, að ekki sé
áberandi misræmi milli þess siðgæðis, sem
við viljum innræta henni, og hins, sem
við látum ráða í okkar eigin hegðun.
Hún þarf að sannfærast um, að við lít-
um á kröfuna um hófsemi, hreinlífi,
sannlciksást og heiðarleika sem bindandi
lögmál í okkar eigin verknaði. Þegar við
hvetjum ungling til að temja sér hófsemi
og forðast skaðlegar nautnir, þegar við
skýrum fyrir honurn þá mannhelgihug-
sjón, sem liggur til grundvallar hrein-
lífiskröfunni, bendum honum á nauðsyn
sannleiksástar og drenglyndis í öllum
samskiptum manna, þá verður hann að
finna, að þetta sé okkur hjartfólgið mál
og að við keppum sjálf að því að raun-
hæfa þessar hugsjónir í okkar eigin líf-
erni. í þeirri tilfinningu felst sterkasta
hvötin. Ef hann aftur á móti grunar, að
boðskapur okkar sé einber kenning, að-
eins krafa á hendur öðrurn, en ekki bind-
andi fyrir okkur sjálf, þá tekur bann leið-
sögn okkar ekki alvarlegar en ef við
kenndum honum vísvitandi ranga marg-
földunartöflu eða brjálaðar merkingar í
erlendu tungumáli.
Þessi orð mín má ekki skilja sem kröfu
um syndleysi og fullkomleika. Ég veit,
að maðurinn er breyskur í innsta eðli
sínu, og að bilið milli þess, sem er, og
þess, sem ætti að vera, verður aldrei
brúað til fulls. En ef hann hættir að
keppa eftir að raunhæfa í líferni sínu
þau siðgæðismæti, sem hann veit að eru
algild og óhagganleg, þá er það ekki
breyskleiki í kristilegri merkingu, heldur
uppgjöf gagnvart siðgæðinu.