Andvari - 01.07.1962, Side 75

ANDVARI
GOÐINN FRÁ X'ALÞJÓFSSTAÐ
185
honum banahögg. Var orustunni þar með
lokið. Atta menn féllu úr liði þeirra
Eyjólfs og Hrafns. Átta menn féllu einnig
af þeirri hundrað manna sveit, sem fylgt
Iiafði Þorvarði austan úr fjörðum. Þar
á meðal var Finnbjörn Helgason móður-
hróðir hans, scm lézt nokkru síðar af sár-
um eftir bardagann.
Eftir Þverárbardaga er Þorgils saga
skarða því nær ein um að skýra frá sam-
skiptum þeirra Þorgils og Þorvarðar. Við
hana er það að athuga, að þótt höfundur-
inn virðist fljótt á litið segja eindregið kost
og löst á söguhetjunni, þá dylst ekki við
nákvæma athugun, að eftir því sem á
líður söguna kemur í ljós, að hún er ekki
fyrst og fremst atburðasaga, heldur skrifuð
til vegsemdar Þorgilsi. Þótt það dyljist
lesanda til að byrja með, þá er sagan í
raun og veru einhliða áróðursrit fyrir
Þorgils. Afsanna þar ekkert cinstök atriði
sem virðast skýrð af hlutlausum sjónar-
votti. Áróðursgildi sögunnar í hcild er
það þungt á metunum, að ávirðingar Þor-
gils gleymast lesanda en um hann á að
skapast einhver dýrðarljómi. Höfundur
ætlar lesanda að sjá söguna alla í heild
lrá sama brennipunkti, þannig að skugg-
arnir falli frá Þorgils yfir á samtiðarmenn
hans og þá ekki sízt Þorvarð Þórarinsson.
En svo slyngur er höfundur í þessari
blekkingariðju sinni, að honum hefur
tekizt að skapa um minningu þessa manns
eins konar helgi eða dýrlingsljóma. Þó
cr það vitað, að þessi maður sveifst einskis
fyrir metorð og völd, að selja land sitt
og þjóð erlendu valdi. Lesandinn þarf
því að vera vel á verði gegn því að láta
ekki áróðurinn villa sér sýn og sljóvga
dómgreind sína, en skoða atburði sög-
unnar jafnframt frá annarri hlið eða
sjónarhól, þannig að Þorgils fái þó ekki
meira en honum ber.
Ekki þarf að draga það i cfa, að höf-
undur Þorgils sögu hefur af ráðnum hug
þagað um sum atriði samninganna, sem
fram fóru á fundinum á Rauðsgili. Eins
og Þorvarður hét Þorgilsi að styðja hann
til valda í Skagafirði, ef þeim yrði sig-
urs auðið, þá hafa þcir Sturla og Þor-
gils jafnframt heitið að styðja Þorvarð
til valdatöku í Eyjafirði. Það er hægt að
halla réttu máli með þögninni einni sam-
an. Sést það berlega á því, sem hér verð-
ur sagt. Eftir fall Eyjólfs Þorsteinssonar
var fundur stefndur við Djúpadalsá.
Komu þar margir héraðsmenn. Beiddi
Þorvarður sér þá viðtöku af bændum sem
þeirra höfðingja. Fluttu með honum
málið Þorgils og Sturla. Var að því gerð-
ur lítill rómur, og vildu bændur ekki við
honum taka. Töldu þeir Þorvarð sagðan
ofsamann mikinn í skapi, févana mjög og
ætti þó að svara stórum vandræðum. Við
þessa frásögn er það að athuga, að ekk-
crt af því, sem vitað er um Þorvarð af
heimildum, gefur til kynna, að þctta sé
rétt, fremur hið gagnstæða. En engin
undur voru, þótt bændur væru tregir til
að taka við óþekktum höfðingjum, sem
ef til vill færu með ófriði um héruð þeirra.
Ekki hefur Þorvarði þótt Þorgils styðja
mál sitt á fundinum sem hann hefði
óskað. Af fundi þessum riðu þeir þar til
þeir komu í Skagafjörð þar sem stefndur
var fundur við Vallalaug. Falast þá Þor-
gils eftir liðveizlu Þorvarðar sem hann
hafði honum heitið til héraðs í Skaga-
firði. En Þorvarður færðist undan, sagði
þar einskis mundu sín orð metin. Síðan
hrekkur eins og óvart úr penna höfundar
Þorgilssögu: „Þótti honum Þorgils eigi
verið hafa tillagamikill í Eyjafirði." Fóru
þeir svo af fundinum, að bændur gerðu
engan kost á að taka við Þorgilsi.
Næsti fundur þcirra varð svo að Grund
í Svarfaðardal. Ræddu þeir þar um mál
sín og ekki sízt það, að Heinrekur biskup
á Hólum hafði lýst þá í bann og alla
þá menn, cr á Þverárfundi voru. Ilafði