Andvari

Årgang

Andvari - 01.07.1962, Side 109

Andvari - 01.07.1962, Side 109
ANDVARI ÍSLENZK SAGNAGERÐ 1961 219 ar er á hvörfum þegar er hann kemur fyrst fram, hann verður andófsmaður, fastheldinn á forna siðu og dyggðir, and- snúinn nýjungum í öllum skilningi. Kjarninn í verki hans er íhaldssemi og karlmannlegt lífsviðhorf; á yfirborði mót- ast viðhorf hans oft af glettni eða hæðni, en undir niðri brennur stundum heit til- finning, aðdáun á hinu gamla og gengna. Af þeim toga er flest það bezta í verkurn Jakobs. Staða hans kemur skemmtilega í ljós af nokkrum ártölum: 1914 birtist fyrsta bók hans, Snæljós. Um þessar mundir eru ungir íslcnzkir höfundar að ryðja sér braut erlendis, og tíðinda von í bókmenntunum heima fyrir. Ekki löngu síðar birtist Hel Sigurðar Nordals í fyrsta skipti, 1918 komu Söngvar föru- mannsins eftir Stefán frá Hvítadal, 1919 Svartar fjaðrir Davíðs Stefánssonar. En þessir og síðari atburðir í bókmenntun- um láta Jakob ósnortinn, skáldskapur hans er í meginatriðum mótaður í Snæ- Ijósurn og hefur haldið sömu einkenn- um síðan í hartnær fimmtíu ár. Siigur Jakohs eru sömu ættar og ljóð hans. Honum lætur einatt bezt að lýsa fólki af gömlum skóla, þrautseigu og ó- brotgjörnu, fornlegu í góðum skilningi. Frásagnarhátturinn er einfaldur í sniðum, alþýðlegur, kjarnyrtur með köflum og oft launglettinn; kímni og háð Jakobs njóta sín oft allvel í lýsingum á síðari tíma nýjungum. Hann hefur sálarlíf „gamla" fólksins á fingrum sér og getur oft túlkað það vel og stundum minnilega, en á seinni tíma fólki kann hann miklu síður tökin, lýsing þess verður oft næsta yfir- borðsleg. Sögur Jakobs verða varla taldar stórmæli í bókmenntunrnn frekar en ljóð hans, en verk hans eru um rnargt skemmti- leg og vinsældir þeirra skiljanlegar, m. a. vegna þess hversu frábrugðinn hann er flestum helztu samtíðarmönnum sínum; hafi Jakob Thorarensen í sumu goldið sérstöðu sinnar er hitt ekki síður víst að hann nýtur hennar um margt. Grýttar götur er sjötta sagnasafn Jakobs og sver sig enda í sömu ætt. Ekki verða sén sérstök ellimörk á þessurn sögum, en ekki virðist mér hann heldur auka við úrval sagna sinna með bókinni. Flestar hafa sögurnar skrýtlukcnnda uppistöðu, ein um mann sem kvænist gamalmenni út úr vandræðum eftir lát móður sinnar, önnur um ríkan forstjóra sem gengur að eiga vændiskonu úr Kaupmannahöfn en hún turnast til trúarhita og syndajátn- inga eftir umskiptin, hin þ>riðja um ást- girni ríkrar ekkju sem kostar hana aleig- una. Sögurnar eru líka flestar gamansög- ur í þeim skilningi að ríkt kímniyfirbragð er á þeim, viðhorf höfundar við persón- um sínum jafnan glettið og stundum grátt; stöku sinnum snýst líka glensið upp í hálfgildings „ádeilu" svo sem í Ævi- sögum mannanna, þar sem heiti segir til um efni, og Spýta sporðreistist, um kaup- mann sem verður illilega fyrir trygginga- lagarefjum. Aðeins ein saga er með öllu með alvörusvip. Það er Föðurarfur, þar sem fjallað er urn gamalkunnugt efni, systkinaástir; en ekki tekst höfundi að gera af umtalsverða sögu, til þess brestur hann öll sálfræðileg tök á persónum sín- um og Jress utan er sagan furðu losaraleg í byggingu. Svipuðu máli gegnir um Ljót- unni fögru sem þó er læsilegri vegna glettninnar sem þar er. 1 Stóru plágu er tekið upp nýstárlegt og skemmtilegt við- fangsefni og haft eftir annálum, sagan segir frá byggingu landsins eftir auðn í plágunni í lok fimmtándu aldar, en sagan er öll óeðlilega og yfirborðslega sögð; hér birtist vel, sem víða annars staðar, hversu illa Jakobi lætur að skrifa samtöl þegar verst gegnir. Ýmsar aðrar sögur í bókinni eru áferðarsnotrari en þessar þótt ekki verði af minnisverður skáldskapur, og er óþarfi að rekja það náið hér. En sýnu
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Andvari

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.