Andvari

Árgangur

Andvari - 01.07.1962, Síða 109

Andvari - 01.07.1962, Síða 109
ANDVARI ÍSLENZK SAGNAGERÐ 1961 219 ar er á hvörfum þegar er hann kemur fyrst fram, hann verður andófsmaður, fastheldinn á forna siðu og dyggðir, and- snúinn nýjungum í öllum skilningi. Kjarninn í verki hans er íhaldssemi og karlmannlegt lífsviðhorf; á yfirborði mót- ast viðhorf hans oft af glettni eða hæðni, en undir niðri brennur stundum heit til- finning, aðdáun á hinu gamla og gengna. Af þeim toga er flest það bezta í verkurn Jakobs. Staða hans kemur skemmtilega í ljós af nokkrum ártölum: 1914 birtist fyrsta bók hans, Snæljós. Um þessar mundir eru ungir íslcnzkir höfundar að ryðja sér braut erlendis, og tíðinda von í bókmenntunum heima fyrir. Ekki löngu síðar birtist Hel Sigurðar Nordals í fyrsta skipti, 1918 komu Söngvar föru- mannsins eftir Stefán frá Hvítadal, 1919 Svartar fjaðrir Davíðs Stefánssonar. En þessir og síðari atburðir í bókmenntun- um láta Jakob ósnortinn, skáldskapur hans er í meginatriðum mótaður í Snæ- Ijósurn og hefur haldið sömu einkenn- um síðan í hartnær fimmtíu ár. Siigur Jakohs eru sömu ættar og ljóð hans. Honum lætur einatt bezt að lýsa fólki af gömlum skóla, þrautseigu og ó- brotgjörnu, fornlegu í góðum skilningi. Frásagnarhátturinn er einfaldur í sniðum, alþýðlegur, kjarnyrtur með köflum og oft launglettinn; kímni og háð Jakobs njóta sín oft allvel í lýsingum á síðari tíma nýjungum. Hann hefur sálarlíf „gamla" fólksins á fingrum sér og getur oft túlkað það vel og stundum minnilega, en á seinni tíma fólki kann hann miklu síður tökin, lýsing þess verður oft næsta yfir- borðsleg. Sögur Jakobs verða varla taldar stórmæli í bókmenntunrnn frekar en ljóð hans, en verk hans eru um rnargt skemmti- leg og vinsældir þeirra skiljanlegar, m. a. vegna þess hversu frábrugðinn hann er flestum helztu samtíðarmönnum sínum; hafi Jakob Thorarensen í sumu goldið sérstöðu sinnar er hitt ekki síður víst að hann nýtur hennar um margt. Grýttar götur er sjötta sagnasafn Jakobs og sver sig enda í sömu ætt. Ekki verða sén sérstök ellimörk á þessurn sögum, en ekki virðist mér hann heldur auka við úrval sagna sinna með bókinni. Flestar hafa sögurnar skrýtlukcnnda uppistöðu, ein um mann sem kvænist gamalmenni út úr vandræðum eftir lát móður sinnar, önnur um ríkan forstjóra sem gengur að eiga vændiskonu úr Kaupmannahöfn en hún turnast til trúarhita og syndajátn- inga eftir umskiptin, hin þ>riðja um ást- girni ríkrar ekkju sem kostar hana aleig- una. Sögurnar eru líka flestar gamansög- ur í þeim skilningi að ríkt kímniyfirbragð er á þeim, viðhorf höfundar við persón- um sínum jafnan glettið og stundum grátt; stöku sinnum snýst líka glensið upp í hálfgildings „ádeilu" svo sem í Ævi- sögum mannanna, þar sem heiti segir til um efni, og Spýta sporðreistist, um kaup- mann sem verður illilega fyrir trygginga- lagarefjum. Aðeins ein saga er með öllu með alvörusvip. Það er Föðurarfur, þar sem fjallað er urn gamalkunnugt efni, systkinaástir; en ekki tekst höfundi að gera af umtalsverða sögu, til þess brestur hann öll sálfræðileg tök á persónum sín- um og Jress utan er sagan furðu losaraleg í byggingu. Svipuðu máli gegnir um Ljót- unni fögru sem þó er læsilegri vegna glettninnar sem þar er. 1 Stóru plágu er tekið upp nýstárlegt og skemmtilegt við- fangsefni og haft eftir annálum, sagan segir frá byggingu landsins eftir auðn í plágunni í lok fimmtándu aldar, en sagan er öll óeðlilega og yfirborðslega sögð; hér birtist vel, sem víða annars staðar, hversu illa Jakobi lætur að skrifa samtöl þegar verst gegnir. Ýmsar aðrar sögur í bókinni eru áferðarsnotrari en þessar þótt ekki verði af minnisverður skáldskapur, og er óþarfi að rekja það náið hér. En sýnu
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Andvari

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.