Andvari - 01.07.1962, Page 113

ANDVARI
ÍSUiNZK SAGNAGKRÐ 1961
223
en treystir á mátt sinn og megin, er vel
og hófsamlega túlkuð, og lýsing hans
verður manni minnisstæðust í sögunni.
í frásögninni af byggð jarla á Leiðvelli
mun höfundur hafa sótt einna mest í
smiðju til Barða Guðmundssonar og her-
úlakenningar hans, þótt þau áhrif virðist
raunar fremur yfirborðsleg. Og lýsingin
á friðlandi þcirra jarlanna er reyndar öll
á yfirborði. Idróðgeir hinn spaki er mátt-
lítil persóna í sögunni og sömuleiðis vits-
munamaðurinn Hálfur Völsungsson, fóstri
hans, þótt hann muni eiga að vera and-
stæða hernaðaræðis og hetjudýrkunar.
Mannlegir vitsmunir Hálfs birtast aldrei
í minnilegu ljósi, enda er andstæðu
þeirra, hinum blindu rögnum, aldrei
gerð fullgóð skil. En sú persóna sem
mest á undir sér með jörlum, og sízt
lánast í sögunni, er þó Borghildur dis.
Ilún verður með öllu klofin í meðförum
höfundar: ung, lífsþyrst stúlka, metnað-
argjörn drottning jarla, blótgyðja Freys
og frumkvöðull saurlífis. Þessa þætti alla
megnar hann ekki að fella saman í eina
persónu trúverðuga. Mann órar fyrir því
að í kvenlýsingum sögunnar, Signýju,
Borghildi, Njólu, hafi höfundur í hendi
sér efnivið sem ætti að endast drjúgt til
minnilegs skáldskapar, þessar þrjár konur
bjóða heim rismikilli listrænni túlkun.
En höfundur megnar ekki að lyfta þeirn
upp úr orðaflaumi sögu sinnar, þær kafna
þar; og sarna má raunar segja um sögu-
cfnið í heild.
Vel trúi ég því að Guðmundur Daníels-
son hafi ætlað sér ærinn hlut með sögu
sinni: í endursögn hinnar fornu goðsögu
eigi að speglast með listrænum hætti ör-
lagaöfl okkar eigin tíma. En með því að
sjálft söguefnið, goðsögnin, hlýtur ekki
lifandi, listræna túlkun í verkinu hefur
höfundur ekki erindi sem erfiði; verk
hans má lesa sem allgóða skemmtisögu,
en sé nánar skoðað birtist listrænn van-
máttur verksins. Sú persóna sem höfundi
mun hugleiknust, Hlinur bjarkarfóstri,
„sönghörpuskáldið", ber þetta mcð sér.
Hann er dauflegur í vanmætti sínum, til-
finning hans alltaf óskýr og fær aldrei lif-
andi túlkun; maður skilur sízt af hverjum
rótum skáldskapur hans á að vera runn-
inn. I Iið samtengjandi afl verksins, óðins-
sögnin, fer þar öll á dreif og megnar ekki
að veita því reisn; og höfundur fær heldur
ekki gert sinn eigin fulltrúa, skáldið, frið-
arvininn, tengilið kynslóðanna, trúverð-
ugan eða minnilegan. Þetta tvennt er að
sjálfsögðu af sömu rót runnið: vanmætti
höfundar fyrir ofstóru, ofþungu viðfangs-
efni.
4
Saga Sigurðar A. Magnússonar, Nætur-
gestir, mun vera frumsmíð hans á þessu
sviði. Þar fyrir er Sigurður þegar allkunn-
ur höfundur, hefur gefið út ljóðabækur,
ritgerðasafn, ferðasögu; og þegar þetta er
skrifað sýnir Þjóðleikhúsið eftir hann
leikrit sem áður hcfur hlotið viðurkenn-
ingu í verðlaunakeppni. Aukinheldur hcf-
ur Sigurður nú um skeið verið aðalbók-
nrenntagagnrýnandi Morgunblaðsins og
þar með einn atkvæðamesti ritdómari á
landinu. Gagnrýni hans hefur iðulega
verið einkar snotur, vel og heiðarlega unn-
in að jafnaði, og ber þar með langt af
flestu því sem bér er birt undir gagn-
rýnisyfirskini í dagblöðum. Þetta er ekki
rifjað hér upp vegna þcss að ætlunin sé
að ræða verk Sigurðar í heild; en á hitt
er ástæða að minna, að Sigurður virðist,
af afköstunum að dæma, einkar fjölhæfur
höfundur og verður vart dæmdur til hlít-
ar af einu verki. En því er sízt að leyna,
að í Næturgestum verða honum á glöp
sem sæta furðu um bókmenntafróðan
mann sem þess utan hefur gagnrýni að
aðalstarfi. Kannski ber að forðast að gera
hærri kröfur til Sigurðar en annarra byrj-