Andvari - 01.01.1971, Page 8

6
BERGSTEINN JÓNSSON
ANDVARI
félagsins, en það var raunar annað fósturbam ]óns Sigurðssonar, svo sem
alkunna er.
Til marks um þessa viðleitni rná bencla á greinaval í Andvara og Almanaki
Þjóðvinafélagsins, útgáfu Dýravinarins (Khöfn 1885—93, Rvík 1895—1911 og
1914—16, alls 16 hefti) og val alls þorrans af útgáfubókum félagsins þessi ár
(sjá afmælisrit 1921).
Eins og vænta mátti voru þessi stefnuhvörf ekki með öllu óátalin látin meðal
landsmanna, og kom það öðru hverju fram í blöðunum. Ekki var þessi gagn-
rýni þó svo hávær eða þrálát, að orð sé á gerandi. Einna þyngstir voru þeir á
bárunni ritstjórarnir Jón Ólafsson og Valdimar Ásmundsson, og olli því sjálf-
sagt öðm fremur andúð þeirra á Tryggva Gunnarssyni.
Þess má geta, að Þjóðliðið þingeyska, og þó enn frekar Þjóðfrelsisfélag Jóns
Ólafssonar og Valdimars Ásmundssonar og nánustu vina þeirra, sem stofnuð
voru 1884, sóttu hugmyndir sínar ekki hvað sízt til Þjóðvinafélagsins eins
og það var í öndverðu áformað. En Þjóðfrelsisfélagið fæddist að kalla andvana,
og Þjóðliðið fékk ekki heldur að kernba hærumar.
Sjálfsagt hafa Tryggvi Gunnarsson og vinir hans grátið þurrum tárum,
þegar þessar félagshreyfingar koðnuðu niður. En þeim hefur án efa dulizt, að
þær hafi einkum sprottið af vonbrigðum margra með starf og stefnu Þjóðvina-
félagsins.
Að þessum félögum gengnum verður þess ekki framar vart, að menn vilji
breyta Þjóðvinafélaginu úr ópólitísku menningar- og útgáfufélagi í virkan og
athafnasaman stjómmálaflokk. LTppfrá þessu gat stjórnmálamennina einungis
greint á um, hverjir veita skyldu félaginu forstöðu. Má kveða svo að orði, að
Tryggvi Gunnarsson hafi lifað það, að öllum kærni saman um, að þetta undar-
lega félag, þar sem þingmenn en ekki virkir félagar voru aðalfundarfulltrúar
og kusu einir stjórnarmenn, slcyldi vera ópólitískt og helga sig eingöngu útgáfu
alþýðlegra fræðirita.
Allra fyrst á kaupsýslu- og athafnaferli Tryggva var hann lítt umdeildur.
Þeir sem þau árin gátu hans í ræðu eða riti, gerðu það yfirleitt mjög löfsam-
lega. Naut Þjóðvináfélagið þess um hríð, og einnig 'hins, að í stjórn þess voru
yfirleitt ekki skiptar skoðanir um starf né stefnu. En er kemur fram um 1880,
verður á öllu þessu nokkur breyting. Þá eignast Tryggvi harða og óvægna gagn-
rýnendur, ekki sízt í hópi blaðamanna, og fór þá ekki hjá því, að stjóm hans
á Þjóðvinafélaginu yrði fyrir ákúrum. En yfirleitt var þessi gagnrýni magnlítil,
af því að meira var deilt á bókaval, útgáfutíma, afgreiðslu, dreifingu og verð-
lagningu en á hitt, að bókaútgáfa væri orðin meginviðfangsefni félagsins, til-
gangur þess frekar en tæki í starfi þess.