Andvari - 01.01.1971, Page 65

ANDVARI
R/EÐUMENNSKA JÓNS SIGURÐSSONAR
63
ánauðar iþeirrar, sem var hér á verzlun landsins um langan tíma, en hann
segir reyndar eigi, hversu mikið hann metur þetta tillit í dalatali, og þetta
verður rnaður þó að ákveða, enda getur það engum sérlegum örðugleikum
verið bundið, að reikna bæði þetta atriði og hin önnur nákvæmlega, ef
rnenn vilja ge£a sig við því.
Eg gatþess áðan, að fyrrum, fyrir 1848, heyrði maður engin þessi reikn-
ingavandræði; það var fyrst eftir 1848, að það kom upp úr kafinu, að ómögu-
legt ætti að vera að gjöra upp reikninga milli íslands og Danmerkur; þó
kom það'fram a-f hálfu stjórnarinnar árið 1850, að hún hafði hugmvnd um
þessa reikninga, því þá játar hún, að það sé órétt að tala um reiknings-
halla íslandi í óhag, því verzlunin sé svo rnjög Islendingum í óhag og Dan-
rnörku í hag, einkum verzlunarstéttinni, að það verði ekki metið til pen-
ingaverðs, - það nemi svo miklu. -
Það hefir og öllum sanngjörnum dönskum mönnum komið saman um,
að einokunarverzlunin hafi verið til ómetanlegs skaða fyrir ísland, eins og
í vissu tilliti til ómetanlegs fjárafla fyrir Danmörku, og þó ekkert annað
væri, þá er þetta eina nóg til þess að byggja á því fjárkröfu. Dómsmála-
ráðgjafinn skýrir enn frernur frá því í fyrrnefndu bréfi, hversu hann ætli
að haga til um meðferð þessa máls, eða um frumvarp það, sem hann ætlaði
að leggja fyrir aiþingi. En þegar frumvarpið kom fyrir sjónir hér á alþingi
1865, þá var allt orðið öðruvísi en menn gátu búizt við. Þá er lagt fyrir
frumvarp til „laga“, það er að segja frumvarp, sem ætlað var til að kæmi
fyrir ríkisþing eftir að það væri komið frá alþingi; þar er aðeins taiað um
annað fyrirkomulag á fjárhagssambandinu milli Danmerkur og íslands, en
ekki um fjárhagsskilnað, og stungið upp á, að Islendingar skuli fá 42,000
rd. tillag árlega um nokkur ár, en þar eftir stendur allt við sama og áður.
Hvað snertir stjómarmálið, þá er að vísu ekki farið djúpt í það í þessu
frumvarpi, en þó svo djúpt, að það var sýnilegt á botninum, að tilætlunin
var, að öll aðalmál Islands skyldu heyra undir löggjafarvald ríkisþingsins
í Danmörku. Hið öfuga við fmmvarp þetta fann og alþingi og vísaði frum-
varpinu að nokkru leyti frá, það er að segja í því formi, sem fyrirhugað var
að gefa því, en tók jafnframt á móti því tilboði um frjálsara stjórnarfyrir-
komulag, sem boðið var í frumvarpinu.
Árið 1967 var nýtt frumvarp lagt fvrir alþingi, og ég játa það, að þetta
er hið langbezta af frumvörpum þeim, er kornið hafa frá hendi stjórnar-
innar, eigi einungis sakir þess, að jafnréttishugmyndin var þar viðurkennd
miklu fremur en áður hafði vcrið, heldur og sökum þess, að fjárhagstilboðið
var þar betra. Þá komst einnig á samkomulag milli þingsins og konungs-