Andvari - 01.01.1971, Síða 105

ANDVABI
MÓTUN FÆREYSKS RITMÁLS 1846
103
sorglegu niðurstöðu, að tilgangurinn sé að útrýma með valcli svo dýrmætum og
helgum fjársjóði sem móðurmálið hlýtur að vera þeim.“
Aðalframlagið í umræðunum urn færeyska skóla og móðurmál kom fram í
marzlok eða byrjun apríls 1845, í ritlingi sem bar titilinn: „Dansken paa Fær-
0erne / Sidestykke til Tysken i Slesvig / betragtet af / S. Frederiksen / Mcdlem
Q|f Det skandinaviske Sclskab." Höfundurinn var vinur Hammershaimbs, Svend
Grundtvig, þá ungur að árum, og ritið var, að því er við vitum núna, til orðið
„fyrir áeggjan og í stöðugu samráði við“ Fr. Barfod, sem skrifaði rækilega um
það í „Fædrelandet" (7. og 8. apríl).
Enda þótt það virðist falla utan við aðalefni þessarar greinar langar mig til,
með einstökum tilvitnunum, að gefa hér hugmynd um þann „skandinavíska" anda
sem þetta rit er mótað af. 1 upphafi þess segir svo: „Er Dönum þjóðernistilfinn-
ingalvara eða ekki? Þetta er spuming sem verður elcki svarað með fagnandi húrra-
hrópum eða ávörpum undirrituðum af þúsundum manna, meira að segja ekki
nreð hinum sterkustu og fórnfúsustu sönnunum um brennandi áhuga á að varð-
veita danskt þjóðemi. Þetta dugir enn sem komið er einungis til að sýna, að
tilfinning fyrir eigin þjóðerni, að andleg sjálfshafningarhvöt er vöknuð með
dönsku þjóðinni, eða altjent hjá h'luta af henni. Þessi spurning: er Dönum þjóð-
ernistilfinning alvara eða ekki? það er að segja: á þessi mikli áhugi á eigin þjóð-
erni rætur í hreinni viðurkenningu á eða tilfinningu fyrir, að þjóðemi og móður-
mál séu ómissandi forsendur andlegs lífs og þroska sérhverrar þjóðar? — Þessari
spumingu er þá fyrst hægt að segja að sé svarað með sönnu og trúverðugu: Já!
þá fyrst þegar það sýnir sig að danska þjóðin er þess megnug að vera af heilum
huga með réttindum og friðhelgi sérhvers þjóðernis og á móti kúgurum 'þess, og
það þótt íþeir séu mitt á meðal hennar. Hver sem í sannleika hefur skilið og
tileinkað sér hugmyndina um andlega einingu Norðurlanda, Skandínavíu, hann
hefur einnig viðurkennt, að það er ekki samkvæmt eðli þessarar einingar að
leitast við annaðhvort að kúga og ráða yfir öðmrn þjóðum, eða útrýma sérkenn-
um sem á eðlilegan og sögulegan hátt hafa þróazt hjá mismunandi greinum -hins
skandínavíska ættartrés; heldur miklu fremur að láta þessar greinar vaxa hverja
cftir sínu sérstaka eðli og ástandi, til Iþess að láta. þær mætast aftur í voldugri og
gróskumikilli krónu, þar sem hver kvistur og hvert blað hafa að vísu sín eigin
sérkenni, en líkist þó allt hvað öðm svo mjög, að það rnundi aldrei geta verið
á neinu tré öðru en því sem það óx af. Það er þess vegna að því gefnu, að til-
finning fyrir þjóðerni og móðurmáli sé Dönurn alvara, að vér viljum hér vekja
góðfúslega athygli á máli einu, sem heldur en ekki snertir þessa tilfinningu, já
snertir hana tvíeflt, bæði af því að það snertir eina grein af stofninum, þjóðinni
í víðari merkingu, sem Danir heyra til, og af því að það er dönsk tunga sem