Andvari - 01.01.1971, Side 147

ANDVARI
UM ÞJÓÐLEGAN METNAÐ JÓNS SIGURÐSSONAR
145
hátt: — ef það gæti tekizt að sameina, þó ekki væri alla, þá allan þorra lands-
manna til þess, sem gott er og gagnlegt fyrir land og lýð. —
f 17. kafla víkur Jón að efni, sem oft berst í tal í bréfum hans, en það er
sú árátta frændþjóða vorra á Norðurlöndum að reyna að eigna sér og hrifsa til
sín sitthvað úr fornbókmenntum íslendinga með nafnhverfingum og ýmsum
öðrum brögðum. Jón Sigurðsson og Jón Þorkelsson, síðar rektor, snerust snemma
knálega til varnar, og þykir Jóni Sigurðssyni gott að geta rætt þessi mál við
slíkan mann sem Konrad Maurer. Þótt Jón hins vegar stæði fast á eignarrétti
íslendinga og væri sökurn yfirburðaiþekkingar sinnar fljótur að sjá veilurnar
í málflutningi hrifsunarmanna, fyrirleit hann þá þröngsýni, að ein þjóð ætti
öðrum fremur að hafa rétt til rannsókna á tilteknum bókmenntum. „Um slík
efni væri hverjum heimilt að gjöra hvað hann gæti, og mætti menn þakka
fyrir, hvað vel væri gjört,“ eins og Jón kemst að orði í bréfi til Konrads
Maurers 5. rnarz 1858 (I, 250). Jóni er það liins vegar metnaðannál, að hlutur
íslendinga verði sem mestur, og í bréii til Maurers skömmu áður, 28. janúar
1858, 9egir hann nr. a. (I, 247): „Að vísu ætti Hið íslenzka bókmenntafélag
að geta framar öllurn öðrurn verið foringi að útgáfum íslenzkra bóka, og það
því heldur, sem íslendingar hafa oftast verið með í því, sem hin dönsku félög
hafa gefið út, en þar til þarf mikinn fjárstyrk, sem ekki er gripinn upp í hasti.“
I 26. kafla drepur Jón á íslenzka bókmenntasögu og kveðst ekki vilja hætta
henni um 1400, því að „við eigurn að sínu leyti eins ágæt rit þar á eftir á hverri
öld, og þeirra vil ég eins geta,“ segir Jón og hreyfir þar hugmyndinni um órjúf-
andi samhengi íslenzkrar tungu og bókmennta, er skáldið Benedikt Gröndal
ritaði um af mikilli skarpskyggni víða í greinum sínum, en á síðari tímum hefur
Sigurður Nordal skrifað manna mest og bezt um það efni.
I seinustu þremur köflunum (44.-46. k.) sjáum vér, að Jón örvæntir nokkuð
um framtíð Þjóðvinafélagsins. Það var stofnað sem eins konar stjómmála'félag,
en gaf jafnframt út Almanakið og Andvara auk einstakra rita um hagnýt efni.
Jón finnur, að hann er nú tekinn að þreytast, og þykir honum aðrir for-
vígismenn félagsins ekki styrkja það sem skyldi. Hann óttast og, að erfitt verði
að fá yngri mennina til liðs við félagið, og er bréf hans til Þófhalls Bjamar-
sonar merkileg tilraun til að vinna þá á sitt band.
Þótt Þjóðvinafélagið sé nú annað en það var forðum, hefur það þraukað
heila öld og lengstum tekizt að halda lifandi sambandi við þjóðina með bókum
þeim og ritgerðum, sem það hefur gefið út og margar hafa þjónað vel þeim
frumtilgangi félagsins: að efla þjóðlegt samheldi og ávinna þau réttindi, sem
þjóð vorri og landi ber með réttu, eins og Jón Sigurðsson kemst að orði í svo-
nefndu umburðarbréfi til flokksbræðra 3. nóvember 1871 (I, 537).
10