Andvari - 01.01.1981, Síða 40

38
SIGFÚS DAÐASON
ANDVARI
hvarf á tal við gamla steina. Og áður en hann héldi áfram stakk hann í
vasa sinn tveimur rauðleitum steinum til að rifja upp fyrir sér úti á Islandi
„litarhaft þessarar stórfenglegu ásýndar".92
Frá því Þórbergur Þórðarson „endurfæddist til ritstarfa" á árinu 1933
markast hin „ytri“ ævisaga jafnt og hin „innri“ að miklu leyti af áföngum
ritstarfa hans. Hann heldur að vísu áfram að kenna esperanto fram á árið
1935 (og flytur fyrirlestra á esperanto í Danmörku og Svíþjóð haust og
vetur 1936). En eftir 1935 hefur hann ekki aðra fasta iðju með höndum en
rit- og fræðiverk. Samt eru útgáfuverk hans stopul fram til 1938 að
Islenzkur aðall kemur út. En næstu tuttugu árin, eða frá fimmtugsaldri til
sjötugs, eru bækur Þórbergs um það bil jafnmargar árunum. Hann nýtur
styrks á hinni frægu 18. grein fjárlaga á fjórða áratug aldarinnar, en nokk-
uð er óljóst hvort heldur styrkurinn er veittur til orðasöfnunar eða bók-
mennta.
Þórbergur var ekki síður víðförull á síðari hluta ævi sinnar en hinurn
fyrri. Ásamt eiginkonu sinni, Margréti Jónsdóttur, sem hann gekk að eiga
1932, fór hann mörgum sinnum til útlanda bæði fyrir stríð og eftir að
leiðir tóku að greiðast að heimsstríðinu loknu. Hann fór til Norðurlanda,
írlands, Póllands, Sovétríkja, Tékkóslóvakíu, Balkanlanda, og til Kína fór
hann í sendinefnd árið 1952.
Nokkur seinustu æviárin var Þórbergur haldinn erfiðum sjúkdómi,
svonefndri parkinsonsveiki. Síðasta hók hans kom þó út 1971, en þá var
hann orðinn sjúkur. Var það Fagnrt galaði fuglinn sá, þriðja bindi af sögu
Einars rika (Einars Sigurðssonar útgerðarmanns frá Vestmanneyjum).
Varla mun ofmælt að lífið hafi verið Þórbergi þungbært síðustu árin.
Hann dó á Landspítalanum í Reykjavík þriðjudaginn 12. nóvember
1974 klukkan átta að kveldi, og var jarðsettur í Fossvogskirkjugarði. Séra
Gunnar Benediktsson frændi hans las kveðjuorð yfir honum látnum.
Þórbergur Þórðarson arfleiddi þjóð sína að ómetanlegum andlegum
verðmætum. En ekki lét hann það nægja, heldur gaf hann, og þau hjón
bæði, ýmsum æðstu menntastofnunum þjóðarinnar stórar gjafir til frarn-
dráttar menntum og listum. Háskóla íslands gáfu þau mikið fé sem ganga
á til að kosta samningu íslenzkrar samheitabókar. Málverkasafn þeirra gaf
frú Margrét Listasafni alþýðu, og handrit Þórbergs hlaut handritadeild
Landsbókasafns. Háskóli íslands veitti Þórbergi doktorsnafnbót árið 1974.
Endurútgáfur rita Þórbergs hófust að ráði milli 1960 og 1970, og hafa
sum þeirra verið endurprentuð oft og heildarupplag hinna fjölprentuðustu