Andvari - 01.01.1981, Page 87

andvari
í RÍKISRÁÐI 1904-1918
85
herrum, og þess vegna lagði hann hin íslenzku mál fyrir konung, þegar búið
var að afgreiða þau mál, sem dönsku ráðherrarnir lögðu fyrir.
Á þessum umræddu árum hefur ráðherra íslands (forsætisráðherra tvö
síðustu árin 1917-1918) setið alls 54 fundi í danska ríkisráðinu. Nokkrum
sinnum kom það fyrir, að ráðherrann mætti á ríkisráðsfundum án þess að hafa
mál fram að bera, en það var talin skylda ráðherra að sitja fundina, nema um
lögleg forföll væri að ræða.
Hér verða nú rakin helztu mál frá fundum þeim í ríkisráðinu, sem ráð-
herra Islands sótti, og umræður um þau, eftir fundargerðunum sjálfum. Ein-
staka sinnum hafa frásagnir af ríkisráðsfundum verið birtar að fengnu leyfi
konungs, sérstaklega frá árunum 1913-1915. Verður þó að þeim vikið hér á
eftir ásamt öðrum málefnum frá fundunum, sem þykja umtalsverð, svo að
heildaryfirlit fáist um þessi mál á einum stað.
III
Þegar eftir að Hannes Hafstein hafði tekið við ráðherraembættinu hinn 1.
febrúar 1904 hélt hann á konungsfund, og sat ráðherrann í fyrsta sinn í ríkisráð-
inu á fundi, sem haldinn var hinn 4. marz 1904. Þessi fundur var athyglisverður
og sögulegur, þótt það komi raunar ekki fram í fundargerðinni, því að þar er
það eingöngu bókað, að ráðherra hafi lagt fram fimm lög (sem nánar verður
getið hér á eftir), er Alþingi 1903 hafði samþykkt, og að konungur hafi stað-
fest þau. Alþingi 1903 hafði samþykkt alls 56 lög, og var búið að staðfesta þau
flest, áður en heimastjórnin tók við völdum. Alberti þáverandi íslandsráð-
herra hafði synjað einu frumvarpi staðfestingar. Það var frumvarp til laga um
ýmisleg atriði, er snertu síldveiði, en ástæðan til synjunarinnar var talin sú,
að ráðherranum mun hafa þótt, ef frumvarpið yrði að lögum, að hallað yrði rétti
Hana eða danskra fiskimanna hér við land. Þetta var í síðasta skiptið, sem
dönsk stjórnarvöld gátu neytt aðstöðu sinnar til að fella frumvarp, sem Al-
þingi hafði samþykkt. Raunar var síðar synjað um framgang frumvarps um
lotterí árið 1912 og um samþykktir Alþingis í stjórnarskrármálinu og fána-
ttiálinu 1913-1914, en þar voru málavextir allt aðrir, og verður nánar að þess-
um málum vikið hér á eftir.
Enn voru eftir fimm frumvörp, sem höfðu ekki verið lögð fyrir konung.
Þau mundu væntanlega hafa fengið sams konar afgreiðslu og síldveiðifrum-
varpið að öllu óbreyttu, en vegna breytingarinnar á stjórnarhögum landsins
voru þau geymd handa ráðherra íslands, og á þessum fyrsta ríkisráðsfundi,
Sem hann sat, fékk hann þau öll staðfest, og ekki er að sjá, að hreyft hafi verið
rieinum andmælum gegn þeim af hálfu danskra stjórnarvalda.
Lögin voru þessi:
Lög um ábyrgð ráðherra íslands,
Lög um stofnun lagaskóla á íslandi,