Andvari - 01.01.1981, Page 103

ANDVARI
BUGUMST EKKI, BRÆÐUR GÓÐIR -
101
vestra að lúta þeim auðmýkjandi andblæ umhverfisins, sem myrkvaði gersam-
lega tilveru ungmenna, sem máttu líða undir hinu hvimleiða oki að vera niður-
setningur. I huga hinna, sem betur voru settir (áttu efnaða foreldra), gat það
jafnvel táknað það: að vera eitthvert afhrak veraldar. En það lán fylgdi Sigurði
í umkomuleysi hans, að hann er nefndur ,,smali”, þegar hann kemur vestur
í Dali, þá innan við fermingu. Við sams konar aðstæður máttu sextán ára ungl-
ingar þakka fyrir og hrósa happi, ef þeir hlutu slíkt sæmdarheiti.
Ekki er vitað nú, hvaða atvik lágu til þess, að 17 ára gamall hefur Sigurður
vistaskipti á ný, hverfur frá Skriðukoti í Haukadal og ræðst nú að Uppkoti
í Norðurárdal (í Mýrasýslu). Lönd jarðanna Uppkots og Hvassafells lágu sam-
an. Kotbýlið er komið í eyði fyrir mörgum áratugum, en forðum daga var þar
margt fólk til heimilis.
Hjá hjónunum í Uppkoti, Jóni Einarssyni og Steinunni Jónsdóttur, vann
Sigurður sleitulaust í þrjú ár að öllum venjulegum sveitastörfum. Tvö fyrstu
árin eftir að Sigurður gjörðist vinnupiltur á býli þessu, bjuggu búi sínu að
Sigmundarstöðum í Þverárhlíð Stefán Ólafsson og kona hans Ólöf Magnús-
dóttir, en þau tóku sér síðar bólfestu á höfuðbólinu Kalmanstungu, bjuggu þar
í áratugi og gjörðu garðinn frægan.
Þótt Grjótháls sé eins konar landamerkjalína milli Norðurárdals og Þver-
árhlíðar, voru þó hæg heimatökin fyrir Sigurð að komast í kynni við Sigmund-
arstaðahjónin, Stefán og Ólöfu, meðan hann átti heima í Uppkoti. Og í þá
daga þótti það eftirsóknarvert í meira lagi að vera í vist á heimilum, þar sem
gnægð matar var í búi og húsfreyja veitti hjúum af rausn mikilli og bóndi
dró svo ríkulega að, að höfðingslund húsfreyju í veitingum til vinnuhjúa jafnt
sem þurfandi gesta, sem að garði bar, naut sín til fullnustu.
Hvort sem við nú veltum þessu fyrir okkur lengur eða skemur, þá er hitt
fullvíst, að vorið 1860 vistast Sigurður Eiríksson, þá tvítugur að aldri, hjá
nefndum hjónum í Kalmanstungu. Og hjá þeim var hann vinnumaður í sjö
ár, og í Borgarfirði er hann jafnan kenndur við þann bæ. Á þessu blómaskeiði
ævinnar, „meðan hamingjusól hans var hæst á lofti“, hefur Sigurður notið sín
harla vel í Kalmanstungu og þroskazt á ýmsa lund. Á Kalmanstunguheimil-
inu mæddi á tímaskeiði því, er hér um ræðir, gestastraumur sífelldur, þó eink-
um vor og haust, þar eð bóndabær þessi var í götu ferðalanga þeirra, sem lögðu
leið sína um Kaldadal og Tvídægru, ýmist á suður- eða norðurleið. Þótt vinnu-
hjú hefðu yfirleitt öðrum hnöppum að hneppa í þá daga en halda að sér hönd-
um og sitja inni í gestastofu á skrafi við gesti, sem að garði bar, þá fór eigi
að síður ekki hjá því, að jafn fróðleiksfús maður og Sigurður var fengi
ótal tækifæri til að komast í nána snertingu við glögga og fróða gesti úr fjar-
lægum byggðarlögum. Þannig gat hann svalað að nokkru fróðleiksþrá sinni og
víkkað sjóndeildarhringinn. En þetta var einmitt ein af valgreinum grunnskóla
þeirrar tíðar.
Einhver allra vinsælasta íþrótt nú á dögum er sú, að ferðast fótgangandi um