Andvari - 01.01.1981, Page 127

ANDVARI
ÍSLENZK LÝÐMENNTUN Á 19. ÖLD
125
sjálfir, og fjölbreytnin jók á andlega
ánægju starfshópsins í heild.
A sumrin unnu menn aðallega úti
við. Hestum, kúm og kindum var hleypt
út eins snemma og unnt var, stungið var
út úr fjárhúsunum, sauðataðið klofið í
flögur, er breiddar voru til þerris og
síðan notaðar sem eldiviður. Á vorin
var borin mykja og hrossatað á túnin,
og í júlí hófst slátturinn, sem stóð fram
í septemberlok. Þá var farið á fjall, fénu
smalað og rekið heim í réttir. Síðan hófst
sláturtíðin, sem reyndi mjög á konurnar,
því að þær þurftu að gera slátur og
ganga vel frá öllum matarforðanum til
vetrarins.
Á vetrum var líka nóg að gera. Kven-
fólkið var önnum kafið við heimilisstörf
og handavinnu, og karlmennirnir þurftu
að hugsa um skepnurnar og hjálpa til
við tóskapinn. Fram að jólum kepptust
karlar, konur og unglingar við að prjóna
sokka til þess að leggja inn í verzlun-
ina, svo að hægt yrði að greiða jóla-
varninginn hjá kaupmanninum í desem-
ber eða janúar. Þegar búið var að spinna
næga ull, var farið að vefa, og kom það
starf oft í hlut karlmannsins. Þeir
kembdu líka ullina stundum handa kon-
unum, sem spunnu á kvöldin, þegar allir
voru samankomnir í baðstofunni.
Einmitt vegna þess hve gamla heimil-
ið var traust í sniðum, gat það tekið við
tneiru en heimilin nú á dögum. Fjöl-
skyldan - foreldrar og börn - bjó þar
ekki ein. Á stóru búi voru iðulega 3-4
vinnumenn og álíka margar vinnukonur,
auk gamalmenna, afa eða ömmu og
aldraðra vinnuhjúa, svo að ekki var
ótítt, að um 20 manns væru í heimili
og stundum fleiri.
Vitanlega hefur ekki ávallt ríkt ein-
drægni í svo þröngu sambýli. Ástæðan
fyrir því hve hjúin urðu samt sem áður
hænd að fjölskyldunni var fyrst og
fremst sú, hve lengi þau dvöldust á sama
heimilinu. Á stóru prestsetri í Reyðar-
firði bjuggu fyrir tveimur mannsöldrum
28 manns: prestshjónin, 4 börn, 5-6
vinnukonur og jafnmargir vinnumenn og
nokkur gömul hjú, þ. á m. ráðskona,
sem hafði dvalizt á prestssetrinu í 28 ár
og lauk þar ævi sinni. Önnur gömul
kona hafði verið á heimilinu þangað til
hún giftist, og þegar hún varð ekkja um
sjötugt, dvaldist hún þar í fimm ár, eða
þangað til heimilið leystist upp við and-
lát prestsins. Sú þriðja kom þangað á
fyrstu búskaparárum prests og var í 35
ár, eða þar til er hún dó; hún var heilsu-
laus og lá lengi í rúminu og prjónaði.
Hún var próventukerling, sem prestur
varð að sjá fyrir. Þarna bjó líka gamall
maður, sem hafði þann starfa að hreinsa
æðardúninn og verið hafði þar í tíð
þriggja presta, í um það bil 40 ár. Ann-
ar vinnumaður hafði verið á prestssetr-
inu í 9 ár, og heimildarmaður minn, dótt-
ir prestsins, mundi vel eftir honum, því
að hann hafði svo góða rödd og var dug-
legur að kveða rímur. Hann kvæntist
og kom aftur, þegar hann missti kon-
una, staldraði við í þrjú ár og fluttist
síðan annað. Loks minntist hún vinnu-
manns, sem var yngri en hinir, en var
einnig lengi hjá þeim; hann kom á heim-
ilið 14 ára gamall og bjó þarna í ein
15-20 ár. Þá fór hann burt, en varð
seinna úti á heiðinni.
Þannig voru nærri alltaf fleiri eða
færri gamalmenni á stærri heimilum.
Sum þeirra höfðu gefið bóndanum eigur
sínar með því skilyrði, að hann æli önn
fyrir þeim; en þeir voru víst færri.
Hreppurinn greiddi fyrir suma, og aðr-
ir voru gustukamenn, einkum vinnu-
fólk sem hafði dvalizt lengi á sama stað.
Aðbúnaður þessara gamalmenna var
sjálfsagt misjafn, en flestum mun hafa
liðið sæmilega. Þau sýsluðu við sitt af
hverju og gerðu gagn, og eignuðust í
staðinn heimili, þar sem auðveldara var