Andvari - 01.01.1981, Page 143

ANDVABI
ÍSLENZK LÝÐMENNTUN Á 19. ÖLD
141
svo bar undir. Ef einhver þurfti að
bregða sér af bæ, var krakki sendur eftir
hestinum, sem var einhvers staðar úti í
liaga og vísast ljónstyggur og erfitt að
koma á hann beizli. En þetta var verk,
sem þeim var ljúft að vinna. Börnin voru
ekki há í lofti, þegar þau byrjuðu að
þeysa berbakt á þessum litlu reiðskjót-
um. Oft riðu þau langar leiðir. Séra
Magnús segir frá 7 ára dreng, sem fór
ríðandi til Reykjavíkur, 110 km, tvær
dagleiðir, í fylgd með fullorðnum, en
reið einn til baka. Sörnu vegalengd riðu
tveir bræður 7 og 12 ára, með tvo til
reiðar, og þegar þeir sneru heimleiðis,
voru þeir með kerru fulla af vörum.
Sú vinna, sem tók mestan tíma ungl-
inganna og var mikilvægust fyrir upp-
eldi þeirra, var smalamennskan. Nú er
stefnan í íslenzkum landbúnaðarmálum
að framleiða og selja eins mikið lamba-
kjöt og mögulegt er, auk þess sem það
er flutt út, og fá lömbin því mjólkina,
sem áður fyrr var tekin frá þeim og not-
uð til þess að gera úr eins konar ost, sem
hægt var að geyma til vetrarins. Lömbin
voru vanin frá mæðrunum og ærnar
mjólkaðar heima kvölds og morgna. Þess
á milli voru þær hafðar á beit og strákur
eða stelpa látin gæta þeirra. Börnunum
þótti auðvitað skemmtilegra, að þau væru
fleiri saman, og stundum gátu þau leikið
sér við smalana á næsta bæ, þar sem
beitilöndin lágu saman. Væri smalinn
einn síns liðs, var nauðsynlegt að gera
sér eitthvað til dægrastyttingar, þegar
féð tók að spekjast. Rithöfundurinn Frið-
rik Asmundsson Brekkan segir frá
reynslu sinni sem smali í nemendariti
handíðaskólans í Askov 1927:
,,Þeir jafnaldrar mínir, sem alizt hafa
UPP í sveit, eiga sjálfsagt flestir minning-
ar frá löngum einmanalegum dögum,
Þegar þeir sátu yfir fé frá því eld-
snemma á morgnana og langt fram á
kvöld.
Ég held, að þeir minnist þessara
stunda með tregablandinni gleði. Sjálf-
ur á ég yfirleitt bjartar minningar frá
þessum einverusumrum. Við erum öll
meira og minna gædd þeim ágæta eigin-
leika að geta gleymt því, sem angrar
okkur, þegar frá líður. En svo voru þess-
ir löngu sólskinsdagar, þegar kindurnar
rótuðu sér varla - maður var aleinn,
iðulega svo fjarri mannabústöðum, að
þeir sáust ekki, aðeins reykurinn, sem
liðaðist upp um reykháfinn heima á
bænum og minnti á mömmu við störf
sín heima í eldhúsinu.
Þegar veðrið var fagurt og sól skein
í heiði, saknaði maður einskis, þrátt fyrir
einsemdina. Alltaf var nóg að sýsla.
Allir strákar sáu sóma sinn í því að
byggja 'kofakríli til þess að skríða inn í,
ef óveður skylli á, þótt smalinn fengi
ef svo bar undir um nóg annað að hugsa.
Kofinn var um 3-4 fet á lengd og það
breiður, að tveir gátu setið hlið við hlið
inni í honum, en ekki hærri en svo, að
skríða varð á fjórum fótum. Honum var
valinn staður upp við stóran stein eða
klett, sem myndaði gaflinn, og hinir
veggirnir voru síðan hlaðnir úr grjóti og
mosa stungið í glufurnar; þakið var
reft með spýtum, sem maður sníkti og
auðvelt var að flytja með sér, og þekjan
var úr torfi og mosa. Stundum hrundi
listaverkið yfir smiðinn, og þá varð að
byrja upp á nýtt. Lengi var hægt að
dytta að kofanum og dunda við eitt og
annað sér til skemmtunar - eins og að
renna fyrir silung í læk. Stundum tók
maður með sér garnlan ljá og hrífu-
ræksni og þóttist keppast við að heyja í
frístundum. Það var ekki heldur ama-
legt að flatmaga tímunum saman á sól-
vermdri klöpp og láta sig dreyma um
ókunn lönd. Þannig ferðaðist margur
fátækur piltur í huganum milli borga
heimsins. Hann dvaldist með Indíánum í
Ameríku og svertingjum í Afríku, lenti í