Andvari - 01.01.1992, Side 11

ANDVARI
FRÁ RITSTJÓRA
9
auka þær. . .“ Við þessar aðstæður sé erfitt „að gera nútímafólki skiljan-
legt að þjóð okkar hafi átt vinsælan og dáðan leiðtoga, og þá gerist það
eðlilega að fólk hættir að trúa öllu sem því er sagt um Jón Sigurðsson.
Margir flýta sér að gleyma því sem þeir læra um hann í skólum og kannast
ekki meira en svo við hann þegar fréttamenn og félagsfræðingar spyrja þá
seinna. Aðrir tala ekki um hann nema í hálfkæringi.“
Þessi nokkuð ögrandi orð Gunnars Karlssonar voru formáli að ^reinum
um Jón Sigurðsson eftir hóp sagnfræðinema við Háskóla íslands. Eg tel að
þau eigi erindi á síður Andvara, hins forna málgagns Jóns, ekki síst vegna
þess að Andvari hefur alltaf lagt mikla rækt við persónusögu. - Um Jón er
þess að geta að í seinni tíð hefur raunar nokkuð verið fjallað um hann við
hæfi nútímafólks, til dæmis í einkar læsilegu yfirlitsriti eftir Einar Laxness.
Vafalaust þarf að gera meira af slíku. - En þótt menn vilji gjalda varhug
við persónudýrkun skyldu menn ekki fara yfir í hinar öfgarnar og lítilsvirða
eða afneita hlut forustumanna í mótun sögunnar. Persónusagan hefur auk
þess þann kost að sé vel á haldið er hún skemmtilegri en nokkur önnur
sögurit. Ég tel rétt að líta á einstaka forustumenn sem fulltrúa ákveðinna
hreyfinga í þjóðfélaginu, fremur en að hefja þá til skýjanna sem einangraða
örlagavalda. Hófsamlega rituð saga forvígismanna þar sem reynt er að
gæta víðsýni og réttdæmis er vel til þess fallin að halda lifandi áhuga al-
mennings á sögu sinni og rótum þess samfélags sem við lifum í og oft sýnist
næsta laust í rásinni, - að ekki sé meira sagt. Á slíkum tímum er sérstök
þörf að hyggja að samhengi sögu og samtíðar. Æviágrip Andvara og aðrar
greinar ritsins um menningarsögu þjóðarinnar eiga að vera lítill skerfur til
þess.
Auðna mun ráða hvert framhald þessa aldna rits verður. Vonandi lifir
það og dafnar áfram, þó ekki sé til annars en halda í heiðri minningu Jóns
Sigurðssonar sem er okkur dýrmæt, hvort sem menn vilja alltaf kannast við
það eða ekki. En meiru skiptir þó að sú menningarrækt sem Andvari er
fulltrúi fyrir verði ekki látin niður falla. í því efni þurfa menn að halda
vöku sinni því að nú er ekkert öruggt eða sjálfsagt lengur. Því fé sem varið
er í þessu skyni er vel varið og aldrei skulum við leggja eyru við því tali að
halli á fjárlögum geri nauðsynlegt að leggja niður menningarstofnanir.
Hvað sem öllum barlómi líður erum við íslendingar með ríkustu þjóðum.
Og hvað kostar það litla þjóð, þegar til lengri tíma er litið, að vanrækja
sína þjóðlegu menningu? Hugleiðum það á öld þjóðabandalaga og efna-
hagssamruna.
Gunnar Stefánsson