Andvari - 01.01.1992, Qupperneq 78

76
GUÐBJÖRG ÞÓRISDÓTTIR
ANDVARI
mundsson segir um Vefarann: „Hér svipar Vefaranum til fyrrnefndra
verka eftir Strindberg og Papini. Þótt sagan sé sögð í þriðju persónu ólíkt
því sem er hjá þeim, er lesandinn í raun aðeins að fylgja þroskasögu einnar
sálar. Og sú sál er einstæð og er annt um að vera það.“ (3, bls. 176) Meira
þarf ekki að segja um túlkun Halldórs. Sagan er í hans huga fyrst og fremst
saga Steins Elliða og Diljá er eina persónan sem myndar mótvægi við
Stein. Prátt fyrir þetta mótvægi nær Diljá ekki athygli Halldórs. Halldór
segir: „Steinn Elliði er höfuðpersóna Vefarans og drottnar yfir honum öll-
um. Vissulega á hann stundum í höggi við lagna andmælendur og rök-
færslumenn, en eina persónan sem myndar raunverulegt mótvægi við hann
er Diljá. Pað mótvægi myndar hún ekki með rökfimi heldur með því að
vera einsog hún er, saklaus og hrein, og spyrja saklausra og hreinna spurn-
inga.“ (3, bls. 188) I huga Halldórs Guðmundssonar er Diljá saklaus og
hrein en hann gerir ekki nánari grein fyrir því í hverju sakleysi hennar og
hreinleiki hennar birtist. í upphafi kafla sem ber yfirskriftina „Steinn og
Diljá“ er að finna þessa tilvitnun í Vefarann mikla frá Kasmír:
Hún leit snöggvast upp og spurði:
- Til hvers ætlarðu að verða svona fullkominn?
En hann virti slíka fákænskuspurn ekki svars.
(Vefarinn mikli, bls. 36)
(3, bls. 188)
Halldór Guðmundsson velur tilvitnun í textann þar sem fram kemur að
Steinn Elliði virðir fákænskuspurn Diljár ekki svars. Halldór veitir Diljá
ekki mikla athygli en sér þó að hún'er „eina persónan sem myndar raun-
verulegt mótvægi“ við Stein. (3, bls. 188) Halldór skilur ekki Jófríði, frekar
en Diljá. Par sem Halldór gefur þeim Diljá og Jófríði svo lítinn gaum verð-
ur túlkun hans á Vefaranum götótt og þar með fær lesandinn ekki heillega
mynd með því að lesa túlkun hans.
Halldór lýsir meðal annars þeim áhrifum sem þeir Strindberg, Weininger
og Papini höfðu á Halldór Laxness. Halldór gerir of mikið úr áhrifum
Ottós Weiningers á Halldór Laxness þó ekki sé dregið í efa að Halldór
Laxness hafi kynnt sér skrif hans. En lesendur verka Halldórs Laxness
verða að hafa í huga er þeir túlka verk hans, að Halldór er bæði stór og
djúpur höfundur og það er rangt að reikna með því að hann verði fyrir
áhrifum frá öðrum höfundum, sem óvirkur þiggjandi. Halldór þiggur ekk-
ert beint frá öðrum, hann er stærri en svo. Þegar hann verður fyrir áhrifum
af öðrum bókmenntaverkum blandar hann þeim saman við önnur verk og
skapar nýja heima.
Túlkun þeirra bókmenntafræðinga sem eru nefndir hér að framan sýnir
að kyn lesandans getur skipt máli þegar verkið er túlkað. Margrét efast um