Andvari - 01.01.1992, Síða 118

116
ÞORSTEINN GYLFASON OG SIGURÐUR STEINÞÓRSSON
ANDVARI
hundrað árin. Eitt vitið er það að hver kynslóð listamanna, eða hver nýr
skóli, gerir uppreisn gegn fyrirrennurum sínum með því að fara einhvern
veginn allt öðru vísi að en þeir. Æðsta boðorðið er að búa til eitthvað nýtt,
að vera frumlegur, í margfalt ríkari mæli en verið hafði í listasögunni fram
að því. Það er freistandi að hugsa sér að þessi hugsjón sé sótt til vísindanna
eða tækninnar. Því höfuðeinkenni á vísindum og tækni er að hvorttveggja á
sér samfellda byltingarkennda sögu þar sem hver nýjungin rekur aðra, og
það sem var gott og gilt í gær er ónýtt í dag.
Eins eru listamenn alltaf að gera „tilraunir“ nú til dags. Hvert skyldu
þeir sækja hugmyndina að því? Reyndar las ég einhvers staðar að raunsæis-
stefnan í bókmenntum hefði orðið til í Frakklandi á síðustu öld þegar Emil
Zola las Inngang að tilraunalæknisfræði eftir Claude Bernard, en sú bók er
móðurrit nútíma lífeðlisfræði. Bók Bernards er fyrst og fremst kennslubók
í vísindalegri aðferðafræði, og þeim vísindalegu aðferðum vildi Zola beita
við skáldsagnagerð og taldi sig gera það.
VI
Sigurður:
Við gætum velt fyrir okkur þremur spurningum um listir og vísindi - og
höfum reyndar gert það - (1) er athöfnin að skapa list og vinna að vísinda-
legri uppgötvun skyld eða sambærileg? (2) Er sams konar hugsun að baki
þeirri athöfn, t.d leit að skilningi eða samræmi? (3) Hver eru áhrif vísind-
anna á listir eða öfugt? í fjórða lagi finnst mér það áhugaverð hugmynd hjá
Grikkjum að algild fegurð sé til, og þannig góð og vond list. Kannski ég
komi að því í lokin.
Það er auðvitað alveg rétt sem Þorsteinn segir, að mestur hluti þess að
skapa listaverk eða gera vísindalega uppgötvun er vinna - að finna rétt
rímorð eða hljómaröð, og möndla með tilraunaglös eða stærðfræðilíkingar.
I vísindunum skiptir það kannski mestu máli að finna sér verðugt og leys-
anlegt viðfangsefni - vísindin eru list þess leysanlega - og í listunum að fá
sér góðan umboðsmann. Það er að segja, ef tilgangur æfingarinnar er sá að
„ná árangri“ sem kallað er en ekki bara að þjóna lund sinni. Hið síðar-
nefnda er víst að vera amatör. Þannig er athöfnin líklega hin sama, og
snilligáfa lista- og vísindamanna kannski helzt fólgin í áframhaldinu, sem
Þorsteinn nefndi svo - í þeim áhuga á viðfangsefninu eða vilja til árangurs
að halda áfram að klappa steininn. Enda hafði Leifur Ásgeirsson það einu
sinni eftir Isaki Newton í mín eyru að ein tegund snilligáfu sé það að hugsa
alltaf um sama hlutinn.
En það er ekki nóg eins og dæmin sanna. Eftir suma höfunda liggja tugir
ómarkverðra bóka, en flest kvæði Jónasar Hallgrímssonar voru tækifæris-