Andvari - 01.01.1992, Side 121

ANDVARI
SAMRÆÐA UM LIST OG VÍSINDl
119
Sigurðar - og las þá í einum spretti sjálfsævisögu Franfois Jacob, erfða-
fræðingsins franska. Bókin er meðal annars til þess skrifuð að veita leik-
manni hugboð um hugmyndaheim nútímalíffræðings. Næstum hvarvetna
þar sem Jacob víkur að aðferðum eða hugsunarhætti sínum og starfsbræðra
sinna þá gerir hann það með orðum sem hann sækir í listir eða leiki, eins
og Hoenikker hjá Vonnegut. Þegar hann hrósar einum starfsbróður sínum,
André Lwow, upp í hástert er það fyrst og fremst fyrir það að Lwow sé
listamaður í erfðafræði. Hann fer alltaf að efninu eins og listamaður. Ég á
mjög hægt með að yfirfæra þessar lýsingar yfir á heimspekileg verk.
Frangois Jacob nefnir leiki - leik að hugmyndum, tilgátum og tækjum -
og Sigurður gerir það líka. Leikir minna aftur á börn. Ég held að börn
skipti kannski máli í þessu samhengi. Ég held þau hjálpi til að skýra hvers
vegna okkur Jacob finnst það báðum vera freistandi að líkja vísindum við
list (fremur en list við vísindi). Skýringin er sú að það veit hver einasti
maður hvað list er, og hvað það er að vera listamaður, meðal annars vegna
þess að það hefur hver einasti maður verið barn og þar með listamaður
sem til dæmis teiknar og syngur. (Það sem hér er um að ræða er auðvitað
hversdagslist en ekki afreksmannalist.) Við vitum öll hvað þarf til þess að
teikna af því að við reyndum það árum saman. Þau okkar sem aldrei gátu
teiknað sómasamlega, eins og ég sjálfur, vita það kannski bezt.
Það er sem sagt markvert að bera saman list og vísindi og telja vísindin
til lista vegna þess að það vita allir hvað list er, meira að segja af eigin
raun. En það vita fáir hvað vísindi eru, enda þarf til þess langa skólagöngu
og langa frekari þjálfun eftir að skólagöngu lýkur.
Sköpunarverk tækninnar verða að vera nothæf, segir Sigurður, „en lista-
verk búa ekki við neitt slíkt aðhaldA Hér finnst mér rétt að mótmæla.
Listaverk verða, að minnsta kosti upp til hópa, að vera skemmtileg. Það
verður að vera gaman að þeim með einhverju móti, eins og börn hafa gam-
an af að teikna og syngja og segja hryllingssögur.
VIII
Sigurður:
Höldum áfram með þetta um stund: að vísindin séu list og listin sé leikur.
Þegar þess er gætt hversu hörð vinna, grimmur agi og mikið nám liggur
venjulega að baki þess að vera almennilegur lista- eða vísindamaður, kann
þetta að verka nánast sem þversögn. Og ekki virðist það síður þversögn hjá
Jóhanni Axelssyni, að það sé leikur einn að skilja afstæðiskenninguna ef
maður kasti allri rökhugsun fyrir róða.
Nema þá tilgangurinn sé Ieikur að stráum. Þannig virtist Hoenikker
raunar hugsa, örlögvaldur heimsins í Fuglafit. Bandaríski sjóherinn fór á