Jörð - 01.10.1941, Síða 122

FRANZ SCHUBERT,
- [' •• .
rpÓNSKÁLDIÐ AUSTURRÍSKA, þekkja flestir íslendingar orðið,
J_ þó að ekki væri nema af útvarpinu. Reykvíkingar þekkja
• hann auk þess af Meyjaskemmunni. Og músíkalskt fólk um
land ailt elskar hann og veit, að hann er mesta sönglagaskáld, sem
upþi hefir verið, og hefir auk þess skapað dásamlegri hljóðfæra-
músik, en flest tónskáld önnur. Schubert lifði á fyrstu áratugum
19. aldar og dó 32 ára að aldri. Hann var fyrst aðstoðarkennari
við barnaskóia, en sneri sér fljótlega að fullu að hljómlistinni, var
alla' sína. stuttu ævi bláfátækur, enda stöðugt féflettur af útgef-
ei.dum, en haldið frá þeim stöðum, sem hann sótti um og átti eðli-
legán rétt til, vegna þess að hann fylgdi engum flokki né klíku.
Áldrei hefir undursamlegri frjósemi og fegurð í sköpun tónverka
iíéþfcst í sögu listarinnar, en samt gat liann aldrei unnið fyliilega
fyrir sér. Hefði hann verið Reykvikingur á því herrans ári 1941,
tj^fíSi.hann vafalaust „haft meira upp úr sér“ i Bretavinnu, en af
skáldskap sínum. Slíkt hefir verið mat heimsins á lifandi lista-
mönnum allsstaðar og alla tíð. Schubert var geysir, — Stóri Geysir
—* hílt af kraumandi, slórgjósandi svo að segja dagsdaglega — gjós-
andi perlum og regnbogum, gjósandi óhemjulegum kröftum, — ó-
dauðlegri fegurð. Hann dó fyrir tímann, segja menn, — en goð-
magnaðir menn sem hann, geta ekki lifað lengi. Þeir brenna sér
upp ó skömmum tíma, með því að lifa lifinu á margfalt sterkara
,.giri“ en allur almenningur. Slcyggni þeirra er óbotnandi. Þeir sjá
í ■gegnum það, sem aðrir sjá aðeins utan á. Þeir sjá ekki aðeins
hdrmleikinn, sem gerist fyrir allra augum, heldur sjá þeir alla
léiðfiinn í eðli hans; óleysanleiki liarmleiks mannlegrar tilveru,
þarmur lífsins í sjálfum sér, hlasir við ófreskum augum þeirra.
Og þeir myndu bresta margfaldlega innvortis, höfuð þeirra og hjarta
myndi springa, — ef þeir hefðu ekki jafnframt þá náðargáfu, sem
er lixesta undur mannlegra hæfileika: að tjá hin ósegjanlegu við-
h'órf á tákn'máli listarinnar, — umbreyta ósköpum i liina undur-
samJdgustu fegurð, sem mannsandinn fær framleitt. Slík tjáning á
hmjmj lífsins leiðir grun að því, að bak við hann finnist eftir allt
sainan ráðning, er fullnægi mannshjartanu. En þjáning þess er
ómælanleg, á meðan lífsins eilífa sfinx hefir ekki fengið hið eina
svar, er lnin gerir sér að góðu. Og þvi meiri er þjáningin, sem
göfgi mannsins er meiri.
Dife schöne Miillerin (malaramærin fagra) er söngvaflokkur, sem
Schuhert orti um vonlausar ástir í skírðum og göfguðum suður-
þvzkum l)jóðlagastíl. Die Winterreise (vetrarferðin) er annar söng-
lagaflókkurj þár sem hann kveður mannlífið að fullu og öllu. Onnur
Frh. bls. 433.
4241 JÖRÐ