Sjómannadagsblaðið - 05.06.1988, Page 196

194
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
sig og var minna æsandi en í ofan-
setningum, en streðiö var oft sízt
minna, ef of fáir vóru á spilinu. Híft
var á gangspilum og vóru spilvind-
urnar 16-18 feta langar og um 20
tomnrur að ummáli. Spilstrengurinn
var sverari en stopparastrengurinn,
ca. %“ í þvermál, og hann lá í blökk
með spilkróknum. Það var því híft á
tvöföldum krafti.
Undirbúningur undir lendingu var
sá, að spilstrengurinn var dreginn of-
an af spilinu, og var þá eins gott að
álpast ekki fyrir vindurnar, þegar
þær tóku að snúast hratt, búkkar
vóru færðir niður að flæðarmáli og
hlunnar. I flæðarmálinu stóð svo
maður reiðubúinn með spilkrókinn.
Uppi í bátnum var skorðunum krækt
í skorðukengina og skorðurnar látn-
ar dragast með bátnum, þegar lent
var.
í ládeyðu var lent á mjög hægri
ferð, því að það fór bezt með bátana,
en væri alda við landið og þá dráttur
(sog), var lent með hálfri ferð eða
meira og í brimi á fullri ferð.
Þá gilti að fá bátinn langt upp, svo
að hann stæði af sér útsogið og bærist
ekki nreð flötu í næstu öldu.
Þegar báturinn tók niðri, var spil-
króknum húkkað snarlega í spil-
lykkjuna, sem var rétt fyrir neðan
stopparalykkjuna, og um leið öskrað
„hífa", og hlunnur um leið lagður
fyrir. I sömu andrá stukku skorðu-
mennirnir útúr bátnum, og þá gat
orðið djúpt á þeim við skorðurnar,
en áríðandi var að báturinn héldist
réttur uppúr sjó. Skipshöfnin raðaði
sér öll á spilið, og ekki aðrir niður
við bát en skorðumennirnir og for-
maðurinn.
Á stærstu bátunum, ef nóg var af
mannskap á spilinu, var fjórði mað-
urinn niðri. Hann færði þá búkkana,
sem vóru á þeim bátum, tveir við
hvora síðu, og svo var þessi maður til
taks að hlaupa undir bátinn, ef hon-
um veitti á annan hvorn veginn.
Það var ógerningur fyrir skips-
höfnina eina að hífa stærstu bátana,
hún varð að fá hjálp á spilinu. Menn
lögðust á endana á spiltrjánum, þar
virkaði vogaraflið mest, beitt var
brjóstinu; vindurnar vóru í brjóst-
hæð eða nálægt því, svoldið misjafnt
eftir spilskansinum. Það var oft mik-
ið streð á spilinu, ef hjálp var af
skornum skammti og hífingin tók
langan tíma, menn lögðust á vind-
urnar af öllu afli og leituðust við að
finna stein íil sem beztrar viðspyrnu.
Það reið mikið á að leggja jafnt fyrir
hlunnana, ef mannfæð var á spilinu.
Oft var bringan á mönnum marin
eftir spilvindurnar, þegar of fáir
vóru á spilinu, svo sem ef skipshöfn-
in, sem hífði með þeim, var bundin
við annað, ellegar bátur var hífður
með fiskinunr í og lóðunum, sem gat
komið fyrir, ef ekki varð komizt upp
að Brjótnum fyrir brimi, þegar bát-
urinn kom að landi.
Þegar kom uppá kambinn fór að
þrengjast um bátana og efst á kamb-
inum stóðu þeir svo þétt, að rétt var
hægt að smeygja sér á skjön milli
þeirra. Hver bátur hafði ekki nema
sem svaraði þriggja faðma uppsát-
urspláss á kambinum, og þegar bátar
vóru orðnir á fjórða meter á breidd,
urðu þeir að hífast alveg rétt eða
beint uppí pláss sín, ef þeir áttu ekki
að hífast „kloss" í næsta bát, og sama
var, ef báturinn sem fyrir var, stóð
ekki nákvæmlega rétt í sínu plássi.
Oft kom því fyrir, að svo þröngt varð
á milli báta síðasta spölinn í hífing-
unni, að skorðumaðurinn varð að
hallranga höfðinu til þess að nudda
ekki nefinu við næsta bát. Undir
slíkum kringumstæðum færði
skorðumaðurinn sig eins framarlega
á bátinn, sem var breiðastur um
miðjuna, og honum var unnt, án
þess að sleppa taki á skorðunni. Það
var ónotalegt að styðja í þessari
stöðu, og vóru dæmi um slys við slík-
ar aðstæður.
Ef þessi lýsing hér á setningi vél-
bátanna í Bolungavík er lesin með
lýsingu Finnboga, þá ætti að fást
sæmileg heimild um þennan þátt í
atvinnusögu Bolvíkinga, sem er ein-
stakur í sjávarútvegssögunni.
Hvergi á landinu hefur harðari
sjósókn verið haldið uppi um nær
hálfrar aldar skeið með þessum
vinnubrögðum, að setja allt að 9
tonna vélbáta á bökum skipshafnar-
innar í hverjum róðri.
Ekki er öll sagan af baksi Bolvík-
inga með báta sína sögð með lýsingu
á setningi þeirra; eftir er að segja frá
vararuðningum, sem fylgdi þessum
setningi. Vararuðningi lýsir Jóhann
Bárðarson rækilega í bók sinni Ára-
skip. Eftir að Brimbrjóturinn fór að
skýla vörunum, minnkaði vararuðn-
ingurinn, en hélzt þó alla tíð eitthvað
meðan bátarnir vóru settir í Víkinni.
Jóhann tekur að vísu dýpra í árinni
og segir (bls. 33), að eftiraðBrjótur-
inn fór að skýla vörunum, hafi ekki
þurft að ryðja svo „teljandi“ væri,
enda sé vörin aðeins ein og í hana séu
allir bátar settir.
Þarna miðar Jóhann við árið 1939,
að hann segir, og þá er Brimbrjótur-
inn orðinn á annað hundrað metra
langur, og það er rétt, að fyrri tíðar
vararuðningar vóru þá aflagðir í
sinni verstu mynd. Hinsvegar þurfti
eftir útnorðan garða að laga lending-
una í Bolungavík, líka Brimbrjóts-
vörina, alla tíð meðan bátar vóru al-
mennt settir þar.
Það veit sá sem þetta ritar, því að
hann var með í því verki og oftar en
einu sinni á stórstraumsfjöru, að
ryðja frammi á treggjalda veturna
1935-37, og það var í Brimbrjóts-
vörinni. Og hún var heldur aldrei ein
meðan setningur tíðkaðist almennt.
Það vóru varir allt innað Drymlu-
læk, að minnsta kosti fram að 1942.
Þessi vör var næst Brjótnum og því
kölluð Brimbrjótsvör og hún var
langstærst (breiðust) og bezta vörin.
Það er skiljanlegt, að Jóhanni finnist
lítið til um vararuðning, þegar kem-
ur framá 1939 og álíti hann ekki „telj-
andi“. Hann var það vissulega ekki,
miðað við það endemis verk, vara-
ruðning, áður en Brjóturinn kom og
Jóhann lýsir í bók sinni.
Þá vóru varirnar eftir stórbrim
fullar af stórgrýti og vararveggirnir
allir farnir úr skorðum. Nógu var nú
þetta bölvað verk, þótt rétt sé, að
lítið þyrfti að vinna það hin síðustu
ár setningsins, og verstur kuldinn.
Norðangarðana stytti oft upp með
snöggri stillu og hörkufrosti. Þá var
löguð vörin, ef stórstreymt var.
Það var unnið með járnkörlum og
menn blotnuðu á höndum við að
velta burtu fjöruhnullungunum, oft í
sjólokunum. Blautir vettlingar frusu
svo við járnkarlinn. Mikil bakraun
fylgdi þessu afleita verki.“