Uppeldi og menntun - 01.01.1994, Page 7

FRÁ RITNEFND
Skólamálaumræðan hér á landi hefur á síðustu árum einkennst af gagnrýni á skóla-
kerfið. Sumir telja að sú stefna sem tekin var í upphafi áttunda áratugarins í tengsl-
um við setningu nýrra laga árið 1974 hafi verið röng. Þær viðamiklu breytingar sem
urðu' á námsefni og kennsluháttum hafi verið ómarkvissar og yfirleitt óþarfar þar
sem ástandið hafi ekki verið svo slæmt. Þeir halda því jafnvel fram að breytingarnar
hafi aðallega þjónað duttlungum byltingarsinnaðra hugmyndafræðinga.
Aðrir gagnrýna skólakerfið á þeirri forsendu að þær umbætur sem stefnt var að
hafi aldrei orðið að veruleika. Þær hafi einungis náð til afmarkaðra sviða skóla-
starfsins, en skólakerfið í heild sinni hafi ekki breyst neitt að ráði. Það sé jafn staðnað
og áður og flestar breytingar afar þungar í vöfum. Einnig er bent á að allar ytri að-
stæður, m.a. bekkjarstærð og lengd skóladagsins, standi í vegi fyrir að þau háfleygu
markmið náist, sem skólastarfi eru sett. Kennaranum sé ógerlegt að uppfylla þær
kröfur sem bæði hann sjálfur og aðrir gera til hans sem starfsmanns.
Þessi umræða bendir til þess að við séum á tímamótum, enda hafa mörg við-
kvæm málefni verið tekin til endurskoðunar að undanförnu. Flestir virðast sam-
mála um að nauðsynlegt sé að leita leiða til að bæta skólann, svo hann verði börnum
okkar og ungmennum vettvangur alhliða þroska og kjarngóðrar menntunar.
Margir hafa bent á gildi rannsókna í þessu samhengi, en í þessu hefti tímarits Kenn-
araháskóla íslands, Uppeldi og menntun, eru nokkrar greinar um rannsóknir sem
gætu vísað veginn við mótun skólastarfs. Er þá átt við grein Hrafnhildar Ragnars-
dóttur um rannsókn á málþroska barna, grein ]óns Torfa Jónassonar um rannsókn á
flutningi nemenda milli námsbrauta í framhaldskólum og grein Guðmundar B. Arn-
kelssonar um samræmd próf og notagildi þeirra. Aðrir kjósa að styðjast við sögulega
úttekt til að varpa ljósi á núverandi ástand mála og hugsanlegar leiðir til úrbóta.
Grein Kristins Björnssonar um þróun sálfræðiþjónustu í Reykjavík er dæmi um slíka
úttekt sem nýst getur í umræðu um hugsanlegar áherslubreytingar á fyrirkomulagi
þeirrar þjónustu.
I skrifum um markvissara skólastarf er ekki aðeins vitnað í rannsóknir og sögu-
lega þróun heldur er einnig lögð áhersla á ákveðin hugtök og notkun þeirra, enda
eru hugtök ekki hlutlaus þar sem notkun þeirra hefur áhrif á hugsun okkar um
ákveðin fyrirbæri. Má þá nefna hugtök eins og gæðastjórnun, skilvirkni og skólamenn-
ingu, en notkun þeirra felur í sér ákveðna afstöðu til inntaks og stefnu í skólamálum.
Börkur Hansen fjallar í grein sinni um þessi hugtök og þýðingu þeirra fyrir þróunar-
starf. í annarri grein er notkun hugtaka í brennidepli, en Jóhanna G. Kristjánsdóttir
fjallar um hugtakið sérkennslu, og varpar þeirri spurningu fram hvort verið sé að
reyna að útrýma hvoru tveggju, orðinu sérkennslu og því starfi sem það stendur
fyrir.
Nauðsynlegt er að skoða og meta það þróunarstarf sem fram hefur farið víða
um land á undanförnum árum, þannig að læra megi af því sem vel hefur tekist.
Erfitt virðist vera að leggja formlegt mat á árangur þessa starfs, enda hefur lítið
verið fjallað um hugsanlegar leiðir til slíks hér á landi. Þess vegna er mjög ánægju-
5