Lindin - 01.01.1932, Side 8

6
L I N D I N
hér sé upphaf jólasveinahugmyndarinnar, likt og
gamla vísan segir:
>Jólasveinar einn og átta
ofan koma’ af fjöllunumc.
— Annars benda þjóðsagnir meira á myrkurhræðslu
en ljósfögnuð við hið forna, heiðna jólahald. Eftir þeim
er eins og allir árar og óvættir fari þá á kreik, vitji bú-
staða manna og valdi spellum. Þarf ýmsa varúð við
að hafa til þess að verjast þeim. Þessi hjátrú mildast
nokkuð, þegar kemur fram á kristnar aldir; þá eru
það einkum álfarnir, sem minnst er.
Menn strengdu stundum heit á heiðnum jólum. Var
þá leiddur inn göltur, helgaður Freyju. Heitstrengj-
andi lagði hendur á bak honum og gerði heit sitt. Síð-
an var geltinum slátrað til veislunnar. Af þessu kom
máske sá siður í Svíþjóð og Danmörk að gera mynd af
gelti eða hafri á jólabrauð. Var því brauði svo skift
milli heimilismanna og jafnvel húsdýra til farsældar og
frjóvsemi á komandi ári. Af þessum toga varð líka
máske jólaleikur sá spunninn, að maður var dúðaður
tötrum (leppalúði), honum gefið eitthvert dýrseinkenni
og nefndur eftir því jólahafur, jólavættur, langrófa
(jólaköttur?), öxnhestur (sbr. »homin jóa gull-
roðnu«). Þegar minst vonum varði, læddist hann eða
skreið inn í veisluskálann og reyndi að hremma gest-
ina. — Eimir lengi eftir af þessu í vikivakaleikjum.
Og enn kannast menn við jólaköttinn: Þeir, sem eigi
klæðast neinni nýrri spjör á jólum, »klæða jólaköttinn«
(þ. e. bera fram dulur honum hæfar) eða eftir öðrum
talshætti: »fara í jólaköttinn« ( þ. e. hann gleypir þá
vegna óvirðingar, sem þeir gera hátíðinni).
Kristnitakan breytti auðvitað hátfðartilefninu og
festi það við ákveðinn dag (24.—25. des.). Varði þó
jólaminningin við til hins 13. dags eða 6. jan., sem
helgaður hafði verið skírn Jesú og síðar komu vitring-