Vaki - 01.09.1952, Page 27

flötum. Litur, innihald og líking var lokuð
úti. Rœktun formsins var ein eftir.
Er hið tœknilega svið mdlverksins hafði
verið kannað, tóku menn að gefa gaum
að þeim tilfinningum eða kenndum sem
litur og form gdtu vakið innra með mann-
inum, ofan eða handan við lit og form, eitt-
hvað dularfullt, óvitað, jafnvel draum-
kennt. Það þarf engan að undra að
þessi bylting var fremur verk skdldanna
en mdlaranna, að minnsta kosti dttu
þeir frumkvœðið. André Breton birti súr-
realista-dvarpið í París 1924, en það
hafði geysisterk dhrif langt inn í rað-
ir mdlaranna. Samhliða þessum meg-
instraumum runnu aðrir. Einkum hef-
ur risið ein hreyfing, sem styrkzt hefur d
seinustu drum. Hún er í raun ekki annað
en úrvinnsla d öllu sem fundið hafði verið
d undanförnum dratugum. Þó eignast hún
sína eigin talsmenn, sem auðga hana að
nýjum hugmyndum frd eigin brjósti. Hún
leggur megindherzlu d skipulagsstarf hug-
ans, á skipan myndforma og lita, sem
eiga að spretta beint innan úr dýpi sdl-
arlífsins og lýsa hreinni innri reynslu.
Ndttúrustœlingin er algerlega felld í burtu,
mdlaralistin er sett d borð með hljómlis+-
inni. Þetta er það stig þróunarinnar sem
við stöndum við í dag.
Það er ljóst af þessu dgripi að afstaða
nútímalista, í upphafi að minnsta kosti,
Málverk: Paul Klee.
var mjög bundin efni og tcekni. Ef við
lítum af sögunni á verkin sjálf, styðja þau
þann grun. Til þess að meta nútímalist
rétt verður ávallt að sœkja skilning á
henni í þetta fyrsta viðhorf hennar.
Hafa verður í huga, að hún er í eðli sínu
„tabula rasa”, algert endurmat á öllum
þeim hugmyndum, sem gilt höfðu um list
til þessa, tilraun til þess að byggja frá
grunni. Hún er eðlilegt gagnsvar við hug-
myndafrceði natúralistanna, sem var að
drepa sjálft verkið og einkum þó litinn
sem dó á leiðinni af spjaldinu yfir á strig-
ann. Hann var ekki lengur stilltur saman
við aðra liti eftir því lögmáli og tilfinningu
sem slíku rceður og skapar listrœna heild,
heldur var hann notaður til að stœla ann-
an lit sem málarinn hafði séð í náttúrunni.
Enda ber einmitt það mest á milli nútíma-
myndar og myndar frá öldinni á undan,
að nútímamyndin á í sér eins og líf í
sjálfri sér, en hin er ávallt háð fyrirmynd-
inni. Þar með er vitanlega ekki lagður
neinn úrslitadómur á listrcent gildi hverr-
ar einstakrar myndar.
I.
Bylting nútímalistar hefur aldrei borizt
út fyrir viss takmörk. Skynsvið vitundar-
innar eru þau sömu og áður. Múrinn fyrir
innan og múrinn fyrir utan standa óbrotn-
TIMARITIÐ VAKI
25