Vaki - 01.09.1952, Qupperneq 55

Kvikmyndalist
THOMAS MILNE
HÖFUNDUR þessarar greinar er ungur Breti, fæddur á Malakkaskaga,
en hefur dvalizt heima í Skotlandi við nám seinna, utan hvað hann gegndi
herþjónustu í þrjú ár. Hann stundaði nám i enskum og frönskum bók-
menntum við skozka háskóla. Eftir styrjöldina dvaldist hann um tíma í
Paris og stundaöi leikhús og kvikmyndir af miklum áhuga. Sjálfur hefur
hann von um að geta skrifað fyrir leiksvið. Greinin er samin fyrir Vaka,
og mun vonandi koma að gagni.
Kvikmyndin í dag 'hefur þá óheppi-
legu aðstöðu, að hafa vaxið mjög, en
áhorfendur krefjast af henni, að hún sé
enn á bernskuskeiði, nokkurs konar
Peter Pan listheimsins, sem er til
skemmtunar eins og ungbörn, en mun
aldrei vaxa og verða raunveruleg list.
Venjulegum menntuðum manni, er
finnst það ekki afsökunarvert þótt hann
lesi skáldsögu, eftir t. d. Graham Greene
eða Koestler, finnst hann verða að segja
um leið og hann kemur út úr kvikmynda-
húsinu, að öllum líkindum skömmustu-
legur á svip: Æ, ég var búinn að vinna
svo mikið, að mér fannst ég hafa þörf
fyrir smá upplyftingu í kvöld. Þessi of-
látungslega afstaða til kvikmyndarinn-
ar, — að líta aðeins á hana sem skemmt-
un, á sér undraverða samstöðu í sögu
skáldsögunnar á hennar bernskuskeiði.
Það er mjög erfitt að tímasetja ná-
kvæmlega framkomu skáldsögunnar,
sérstaklega vegna þess, að engum hefur
nokkru sinni heppnazt að gefa fullnægj-
andi skýrgreiningu á formi skáldsög-
unnar, benda greinilega á þau lögmál,
sem hún lýtur, frábrugðnum sagnakveð-
skapar og smásagna. Á Englandi er hún
venjulega talin verða til á 18. öld með
tilkomu Richardsons og hinna sálfræði-
legu verka hans, Clarissu og Pamelu.
Listin að segja sögu á sér miklu eldri
menjar, Homeros, Apuleius, íslendinga-
sögur, Marie de France, Chaucer o. s.
frv., en það er augsýnilega ógerlegt að
telja verk þessara höfunda til skáld-
sagna, skáldsagan er meira en ber frá-
sögn eins og Richardson sýnir. Á fyrri
tímum voru sögur oft sagðar í kvæðis-
formi eða á mjög einfaldan hátt og frá-
sögnin stranglega bundin aðalefninu, en
óbundið mál skáldsögunnar gefur tak-
markalaust leyfi til útþenslu og lýsing-
ar á smáatriðum. Skáldsagnahöfundur
segir ekki aðeins sögu, hann lýsir líka
persónum, þjóðfélagsaðstæðum, sál-
fræðilegum orsökum, heimspekilegum
gildum o. s. frv.
Hið frjálsa form skáldsögunnar vann
sér mjög mikla hylli á 18. öld fyrir til-
stilli umferðabókasafnanna. Einu vand-
kvæðin voru þau, að fólkið las vegna
söguþráðarins, vegna ástríðnanna, ótt-
ans og skelfingarinnar, sem þær vöktu.
TlMARITIÐ VAKI
53