Vaki - 01.09.1952, Page 57

myndir, og jafnvel í öðrum flokki eru
litmyndir sjaldgæfar. En erfiðleikarnir
af að hafa stóran hóp af listamönnum
að starfi við hverja mynd eru óyfirstíg-
anlegir.
Leonardo da Vinci gat leyft nemend-
um sínum að vinna að ýmsum smáatrið-
um, þegar hann var að mála stórar vegg-
myndir, en samt sem áður var heildin
alltaf hans, hugmynd, bygging og andi.
Það er auðsætt, að ókleift er fyrir
einn mann að gera allt sjálfur að því
fráskildu, að það mundi taka mörg ár
fyrir hann að þjálfa sig í útgáfu, töku,
förðun, sviðsetningu, samningu kvik-
myndahandrits og leik. Hann verður að
hafa aðstoðarmenn. Og ef kvikmyndin á
að verða listaverk verður þessi eini mað-
ur að hafa fulla stjórn á hinum, hann
verður að vera skapandi listamaður. Og
hinn skapandi listamaður á að vera
stjórnandinn, (the Director) sem gegnir
sama hlutverki og leiksviðsstjóri eða
metteur en scéne. Rithöfundurinn vinn-
ur að sögu sinni með orðum, að skáld-
sögu sinni, ljóði eða sögukvæði eða smá-
sögu, kvikmyndastjórinn notar leikara
og myndatöku fyrir sitt hráefni, ásamt
samtölum, sem aðeins eru hjálparmeðul.
Af þessu gætu menn ályktað, að kvik-
myndastjórinn sé háður leikendum sín-
um, myndatöl<umönnum og jafnvel
handritahöfundum, en það er aðeins rétt
að því er viðkemur myndatökumannin-
um, — og aðeins að nokkru leyti. Við
skulum fyrst athuga hlut höfundarins.
Margir kvikmyndastjórar skrifa eigin
handrit, eða þá þeir vinna með höfund-
unum, sem þeir þekkja vel, t. d. Marcel
Carné og Jacques Prévert sem unnu
saman að mörgum myndum. Samvinna
þeirra reis í mesta hæð í myndunum:
Les Enfants du Paradis (1944) (Para-
dísarbörn) og Les Portes de la Nuit
(1946). John Ford og Dudley Nichols
sömdu saman rúma tylft mynda, þar á
meðal The Informer (1935), The Grapes
of Wrath (1940), The Long Voyage
Home (1940) og The Fugitive (1947).
Bæði Prévert og Nichols eru ágætir
handritahöfundar, en báðir hafa til-
hneigingu til að gera stjórnandanum
erfitt fyrir með því að yfirtaka verkið.
Til dæmis gat Paradísarbörn ekki orðið
ein af hinum beztu myndum, sem gerð-
ar hafa verið, því að handrit Préverts,
sem að flestu leyti var hið prýðilegasta,
var stundum of bókmenntalegt. Á lík-
an hátt getur Nichols orðið á, að vera
of hugmyndaríkur í staðsetningum.
The Fugitive, sem var gerð eftir
skáldsögu G. Greene, The Power and
the Glory, er ágætt dæmi um þetta. Upp-
hafssamtalið í bók Greenes er áhrifa-
meira en í kvikmyndinni, einfaldlega
vegna þess hve blátt áfram það er og
laust við tilgerð. Þessa hættu á tilgerð
er auðvelt að sjá í mynd Carnes Quai
des Brumes (1937), sem að öðru leyti
er hin bezta, verkamaðurinn er látinn
túlka heimspekilega örlagatrú með orð-
um Montparnasselistamanns, en ekki
með raunsæjum og einföldum orðum
verkamanns. Dæmin sýna hættuna, sem
fyrir hendi er þegar tveir góðir lista-
menn vinna saman, í rauninni sem sam-
höfundar verksins.
Kvikmyndastjórinn verður að hafa
ráð yfir höfundinum og gefa honum
ekki meira eða minna frjálsar hendur.
Ásamt Samuel Engel og Winston Miller
samdi Ford eina af sínum fegurstu og
samræmdustu myndum, My Darling
Clementine, en þeir voru lítið þekktir og
ekki eins persónulegir og Nichols, en
báðir reyndir og hæverskir höfundar,
sem gera má ráð fyrir að hafi tekið fullt
tillit til eigin hugmynda Fords. Annað
mjög gott dæmi um ágætan höfund, er
kann að skrifa fyrir stjórnanda sinn má
TÍMARITIÐ VAKI
55