Vaki - 01.09.1952, Síða 59

fyrir það er dramatiskt áhrifamagn at-
riðisins mikið, vegna þess að stjórnand-
inn Carné byggir atriðið þannig upp, að
við lesum ósjálfrátt á andliti hennar
harminn, sem hún finnur í hjarta. Með
þessu er ekki sagt, að stjórnandinn geti
tekið hvern sem er úr fjöldanum og gert
úr honum leikara á við Fonda eða Ar-
letty. Mikil þjálfun og reynsla er æski-
leg áður en leikari getur eftirlátið andlit
sitt á þennan hátt. Atriðið getur verið
úr daglegu lífi. Hugsið yður, að þér sjá-
ið ókunnan mann á götu, á yfirborðinu
takið þér ekki eftir neinu sérstöku, en
vinur hans, sem vissi að hann væri ný-
lega búinn að missa konuna sína, gæti
auðveldlega sagt strax, hvort honum
liði vel eða illa. Á sama hátt „finnur“
leikari hlutverk sitt og stjórnandinn
kynnir yður kringumstæður og hjálpar
yður þannig að lesa hans innri þjáning-
ar. Picasso er gæddur þessum sömu eig-
inleikum í sumum gömlu myndunum frá
„bláa“ tímabilinu, þegar djúp þjáning
er túlkuð án þess að fyrirmyndin gráti,
rífi hár sitt eða baði út höndunum í ör-
væntingu. Hann er í sannleika sagt þol-
andi.
Þessi leikháttur verður oft tilefni á-
sakana um týpuleik, það er að segja, að
leikurinn sé því aðeins góður, að leikar-
inn leiki hlutverk, sem falla vel við
skapgerð hans, — að hann þurfi alls
ekki að leika. Henry Fonda er oft ásak-
aður um, að vera aðeins hann sjálfur, í
staðinn fyrir að leika, samt aðstoðaði
hann Ford við að gera tvær af beztu
myndum Ameríku, Þrúgur reiðinnar og
My Darling Clementine og WilliamWell-
man þá þriðju, The Ox-bow Incident.
Næst skulum við svo athuga mynda-
tökumanninn, eða eins og hann er oftar
kallaður, ljósameistarann, því hann er
ekki á bak við myndavélina og tekur
það, sem einhver annar skapar. Það er
hans að reyna að fá það fram, sem er í
huga stjórnandans. Fyrir því er það, að
stjórnandinn er háðari myndatöku-
manninum en leikaranum eða höfundin-
um eins og áður var á minnzt. Góður
myndatökumaður mun kalla fram eins
ljóslega og hann getur það, sem stjórn-
andinn er að reyna að skapa, jafnvel þó
hann verði að reyna klukkustundum
saman að ná þeim áhrifum, sem stjórn-
andinn ætlast til og áður hefur verið
álitið ókleift. T. d. gerði kvikmynda-
tökumaðurinn Figueroa Emile Fernand-
ez fært að skapa gott listaverk, mexi-
könsku myndina Maria Candelaria
(1946), taka ’hans opinberaði fullkom-
lega hina grimmdarlegu, ljóðrænu list
Fernandez. 1 myndinni sýnir Dolores
del Rio ákaflega gott dæmi þolandi
leiks. Hún og Pedro Armendarez, hinn
ungi bóndi og elskhugi, faðmast aldrei í
myndinni, horfa aldrei löngunaraugum
hvort til annars, og samt heppnast þeim
að sýna miklu dýpri áorkan ástar en í
nokkurri annarri mynd frá seinni ár-
um. Figueroa heppnaðist ekki eins vel
þegar hann vann með Ford að myndinni
The Fugitive, því bæði taka hans og
handrit Nichols voru of sérkennileg og
fjölþætt fyrir einfaldleika Fords.
Að öllum líkindum var Gregg Toland
sálugi einn liinna beztu myndatöku-
manna og hann hjálpaði Wyler til að
láta fólk halda, að Wyler gæti jafnast
á við Ford. Taka hans fyrir Wyler á
Wutherings Heights (1939), eftir hinni
ástríðuþrungnu og rómantísku sögu Em-
ily Bronte, með flæðandi lýsingu, rökkri
og iðandi skuggum, stendur langtum
framar hikandi stjórn Wylers, því To-
land heppnaðist það í töku sinni, sem
Wyler vonaðist til að fá fram með stjórn
sinni. Frá listrænu sjónarmiði er bezta
mynd Wylers The little Foxes, en í henni
beitir Toland í fyrsta sinni nýrri upp-
TlMARITIÐ VAKI
57